سبز نیوز

سبز نیوز

مطالب کاربردی گیاهان زینتی.گیاهان دارویی.کشت قارچ.کشت گلخانه ای.تراریوم و بونسای
سبز نیوز

سبز نیوز

مطالب کاربردی گیاهان زینتی.گیاهان دارویی.کشت قارچ.کشت گلخانه ای.تراریوم و بونسای

جایگزینی کود ساده به کود کامل در چغندر قند


جایگزینی کود ساده به کود کامل در چغندر قند

مقدمه :

امروزه مشکل تأمین مواد غذایی بشر و همچنین آلودگی های زیست محیطی ناشی از دخالتهای بی رویه انسان در روند عادی طبیعت ، کم کم جایگزین نگرانی ناشی از وقوع احتمالی جنگهای اتمی شده است . لذا تلاش و تحقق در جهت افزایش تولید در واحد شطح همراه با بالا بردن کیفیت محصولات استراتژیک به شرط حفظ سلامتی محیط زیست و عدم آلوده کردن آن ، تنها راه حل اساسی این معضل ملی محسوب می شود . چعندر قند (Beta vulgaris L .) گیاهی اشت دو ساله که در سال اول دارای رشد رویشی و در سال دوم پس از طی یک دوره سرما ، به ساقه رفته و تولید شاخه های فرعی گل دهنده می کند ، چنانچه هدف از کشت آن تولید بذر باشد ، لازم است چرخه کامل زندگی خود را طی کند که دو فصل رشد را در بر می گیرد .

سطح زیر کشت چغندر قند در کشور حدود 185 هزار هکتار برآورد شده است . استان خراسان با 6/33 درصد از سطح زیر کشت این محصول در کشور بالاترین سطح را به خود اختصاص داده و استان های فارس ، آذربایجانغربی ، کرمانشاه ، همدان و اصفهان به ترتیب با 8/16 ،7/11 ، 9/6 ، 5/6  ، ¾ درصد از اراضی چغندر قند کشور در چایگاهای دوم تا ششم قرار گرفته اند . در میان 21 استان که کشت چغندر قند داشته اند ، استان ایلام با 14 هکتار کمترین سطح زیر کشت این محصول را دارد . قابل ذکر است که بیش از 50% از اراضی چغندر قند کشور در دو استان خراسان و فارس است . میزان تولید چغندر قند در کل کشور حدود 5 میلیون تن برآورد شده و استان خراسان نه تنها از نظر سطح زیر کشت بلکه از نظر تولید نیز با سهم 9/35 درصد از تولید کشور در جایگاه ویژه ای قرار دارد . استان آذربایجانغربی با وجودی که از نظر سطح در جایگاه سوم قرار گرفته ولی از نظر تولید با سهم 3/14 درصد در جایگاه دوم قرار دارد ./  استان های خراسان و فارس مجموعاً بیش از 50% تولید چغندر قند کشور را داشته اند . استان فارس ، همدان و خوزستان نیز به ترتیب با 7/10، 6 ، 5/5 درصد سهم در تولید در جایگاه سوم تا پنجم  قرار دارند . استان ایلام از نظر تولید نیز در بین استانهای چغندر قند کار کشور با تولید 281 تن در رتبه آخر قرار گرفته است . عملکرد چغندر قند کشور به طور متوسط در یک هکتار حدود 27 تن بوده است . استان یزد با عملکرد 4/48 تن بالاترین راندمان تولید را در بین استان ها به خود اختصاص داده و استان فارس نیز با تولید متوسط 2/17 تن در هکتار کمترین عملکرد این محصول را داشته است و در نظر است طی برنامه های سوم و چهارم تولید فعلی به 55 تن در هکتار افزایش یابد .

نشریه حاضر که چکیده دستاوردهای تحقیقاتی و دیدگاههای علمی نگارندگان می باشد ، بر آنست که مزایا و روشهای مصرف بهینه کودهای شیمیایی کامل( NPK )  و ریزمغذی ها را در چغندر قند برای تأمین اهداف ، تولید حداکثر عملکرد کمی و کیفی غده و همچنین بذور غنی شده ، تشریح نماید .

از بین عناصر غذایی ازت ، فسفر ، پتاسیم ، بر و در خاکهای آهکی روی مهمترین عناصری هستند که در شرایط مزارع چغندر قند کاری ایارن لازم است به صورت کود و متناسب با نیاز غذایی آن مصرف شوند .چغندر قتد در شرایط تغذیه متعادل برای تولید 40 تن غده و 20 تن برگ ، 150 کیلوگرم ازت ، 26 کیلوگرم فسفر ، 200 کیلوگرم پتاسیم ،240 گرم بر و 220 گرم روی از خاک برداشت می کند . نسبت بین عناصر غذایی در کودهای کامل به نوع خاک ، گیاه و شیوه مدیریت کاشت و داشت بستگی دارد . در شرایط متعادل و عملکردهای بالا ، نسبت بین عناصر غذایی جذب شده توسط چغندرقند تطابق نزدیکی با نیاز واقعی آن دارد ، بنابراین در محاسبه میزان عناصر غذایی در ساخت کودهای کامل این نسبت را می توان بکار برد . در اکثر موارد رعایت بین عناصر غذایی از میزان مصرف کودها اثر بخشی بیشتری بر عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی دارد . در خاکهای فقیر از پتاسیم دوست نظیر چغندرقند و سیب زمینی ، بهتر است نسبت به عناصر ازت ، فسفر ، پتاسیم در کودهای کامل به ترتیب 1-5/0-2 باشد و در کودهای کامل موجود این نسبت تقریباً رعایت شده است . در چغندرقند مشابه سایر محصولات زراعی ، مصرف زیاد ازت نسبت به پتاسیم گیاه را به بیماری حساس تر نموده و از کیفیت محصول آن می کاهد . در خاکهای مبتلا به کمبود روی ، مصرف زیاد کودهای فسفره ، کمبود روی را تشدید می کند . بنابراین ایجاد تعادل تغذیه ای در برنامه های توصیه کودی لازم و ضروری می باشد . طبق آمار منتشر شده در سال 1370 ، با 5/2 میلیون تن کود مصرفی نسبت مصرف ازت ، فسفر و پتاسیم به ترتیب 100-111-3 و در سال 1375 ، با ½ میلیون تن کود مصرفی ، این نسبت به ترتیب 100-75-8 بوده است ، بنابراین بحث در مورد نقش تعادل عناصر غذایی در افزایش کمی و کیفی محصولات کشاورزی ضرورت تام می یابد . یکی از راههای برطرف کردن این مشکل ، عرضه کودهای کامل به جای کودهای ساده رایج بین زارعین است تا علاوه بر صرفه جویی در وقت و کاهش تردد ماشین آلات ، اثر بخشی کود نیز افزایش یابد .

1-   کود :

کود عبارتست از هر ماده ای که وقتی به گیاه یا به محیط اطراف آن (خاک) اضافه شود ، بتواند یک یا چند عنصر غذایی کورد احتیاج گیاه را تأمین و رشد را افزایش دهد.

1-1-      کودهای ساده :

کودهایی هستند که فقط از یک ترکیب شیکیایی ساخته شده اند و دارای فرمول مشخص و ثابتی هستند . بیشتر کودهای ساده حاوی فقط یک عنصر غذایی می باشند . مثل اوره ، سوپرفسفات تریپل ، نیترات آمونیوم ، کلرید پتاسیم و یا سوپر فسفات ساده .

1-2-     کودهای کامل :

کودهایی هستند که از مخلوط کردن چند کود ساده با یکدیگر بدست می آیند . این کودها معمولاً حاوی سه عنصر غذایی ازت ، فسفر و پتاسیم و گاهی حاوی عناصر ریزمغذی نیز می باشند . در کود کامل ماکرو (وارداتی) نسبت عناصر ازت ، فسفر(p2o5) و پتاسیم (k2o) به ترتیب 15-8-20 درصد بوده خاکستری رنگ و اندازه ذرات آن بین 2تا 4 میلی متر است . مصرف این کود به صورت عمقی ( جایگذاری نواری و یا زیر خاک کردن با شخم ) فقط منحصراً قبل از کاشت توصیه می شود .

 

نمونه کود کامل (NPK)  که محتوی 10 درصد ریزمغذی ها نیز می باشد  

 2-          تعیین مقادیر کودی مورد نیاز چغندرقند :

مقدار برداشت عناصر غذایی توسط چغندرقند بستگی به عملکرد و درصد قند آن دارد . بدیهی است هر چه عملکرد محصوا بیشتر باشد ، مقدار برداشت عناصر غذایی از خاک نیز به مراتب بیشتر خواهد بود . با توجه به پتانسیل خاکهای زراعی در تأمین قسمتی از این نیازها ، مصرف متعادل کود بر مبنای آزمون خاک و یا تجزیه برگی قابل توصیه است . بطور کلی اگر مقدار فسفر قابل استفاده خاک با روش اولسون در مناطق مرطوب 10 و در مناطق خشک 12 میلی گرم در کیلوگرم باشد دیگر نیازی به مصرف کودهای فسفاته نطسا . نظر به نقش پتاسیم در افزایش عملکرد ، بهبود کیفیت محصول و افزایش مقاومت در برابر عوامل نامساعد محیطی( شوری ، خشکسالی ، سرما و .... ) ، لازم است در ترویج مصرف کودهای پتاسیمی ، تجدید نظر خاصی اعمال شود . با مصرف کود پتاسیمی علاوه بر افزایش عملکرد ، اسیدهای آلفاآمینو و سدیم کاهش و درصد قند قابل استحصال نیز افزایش یافت . این تغییرات مثبت در شکلهای دو ، سه و چهار نشان داده شده .

2- اثرات بهینه کودهای شیمیایی در افزایش عملکرد ریشه چغندر  

3- اثرات مصرف بهینه کودهای شیمیایی در کاهش ازت مضره  

4- اثرات مصرف بهینه کودهای شیمیایی در کاهش سدیم و افزایش قند قابل استحصال

 

از نظر میزان احتیاج به بر و روی جغندر قند در دسته گطاهان پر نیاز قرار دارد . علائم کمبود بر در برگ ، شاخه و ریشه گیاه ممکن است مشاهده شود . در چغندر قند کمبود بر باعث بدشکلی و شکنندگی در دمبرگها شده و رگبرگ میانی و دمبرگ شکاف می خورد ، پس از آن جوانه انتهایی از بین رفته و لکه سیاهی روی تاج ریشه پیدا می شود که این لکه به داخل ریشه نفوذ کرده و داخل ریشه را به شکل عدد 7 و به رنگ قهوه ای روشن تا سیاه در می آورد ( قلب سیاهی ) . در شکل 5 علائم کمبود بر در چغندرقند نشان داده شده است .  

5- کمبود بر در چغندرقند

توصیه کودی برای تولید 50 تن در هکتار غده چغندرقند :

مقادیر کودی که بایستی قبل از کاشت مصرف و توسط شخم عمیق زیر خاک شوند عبارتند از :

- 300 تا 400 کیلوگرم در هکتار کود کامل (NPK) ، کود دامی پوسیده در حد توان (20-10 تن در هکتار) ، گوگرد کشاورزی به صورت گرانول 500 کیلوگرم در هکتار ، سولفات روی 20 کیلوگرم در هکتار و اید بوریک 20 کیلوگرم در هکتار . تمامی این کودها قبل از کاشت با شخم زیر خاک ( اگر چایگذاری نواری شوند ، مناسبتر است ) گردند .

مقادیر کودی که در سرک اول در مرحله 6-4 برگی شدن گیاه بایستی مصرف شوند بشرح زیر است :

کود اوره 100 کیلوگرم در هکتار ، سولفات روی 15 کیلوگرم در هکتار و اید بوریک 10 کیلوگرم در هکتار ( فقط در مناطق غیر شور) و در مناطق شور بر اساس آزمون خاک مصرف شود .

مقادیر کودی که در سرک دوم ، بعد از مرحله تنک دوم یا یک ماه پس از سرک اول بایستی مصرف شوند عبارتند از :

کود کلرید پتاسیم 100 کیلوگرم در هکتار ، سولفات روی 15 کیلوگرم در هکتار ، اسید بوریک 10 کیلوگرم در هکتار

دو بار محلول پاشی با کود کامل و ریزمغذی ها به مقدار چهار کیلوگرم در هکتار هنگام تنک دوم و یک ماه توصیه می شود .

در شکل شماره 6 اثرات مصرف بهینه کود در افزایش عملکرد چغندر قند در استانهای مختلف نشان داده شده است .

-توصیه کودی برای تولید بذر غنی شده چغندرقند :

با غنی سازی بذر ، پس از کاشت قدرت ریشه دهی افزایش و نهایتاً رشد رویشی و زایشی بهتری حاصل می شود . نتایج غنی سازی بذر گندم در شرایط گلخانه ای و مزرعه ای نشان داد که تحت شرایط مساوی با کاشت بذور غنی شده ، 518 کیلوگرم در هکتار افزایش عملکرد در دانه گندم ، 16/1% افزایش در پروتئین و 48/2 گرم افزایش در وزن هزار دانه عاید گردید . نتایج بدست آمده موید مزین کاشت بذرهای غنی شده در مقایسه با بذرهای معمولی می باشد . لذا همگانی کردن کاشت این نوع بذرها در سطح کشور به ویژه در خاکهای آهکی به منظور افزایش عملکرد کمی و کیفی محصول در راستای قطع وابستگی به واردات و ارتقای سلامتی جامعه امری ضروری است .  

اثر غنی سازی بذر و مصرف روی بر عملکرد دانه گندم

برنامه کودی در سال اول که گیاه رشد رویشی دارد ، مطابق توصیه های معمولی برای تولید غده می باشد . در سال دوم که گیاه به ساقه می رود و تولید گل می کند برنامه کوددهی در دو نوبت به شرح ذیل خواهد بود :

- کود اوره 50 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری( Fertigation ) ، کود کلرید پتاسیم 100 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری ، سولفات روی 15 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری و اسید بوریک 10 کیلوگرم در هکتار همراه با آب آبیاری

- محلول پاشی با کود کامل و ریز مغذی ها به مقدار چهار کیلوگرم در هکتار دوبار در طول دوره رشد زایشی

1-           پیشنهاد

- نظر به اینکه مصرف کود در کشور نامتعادل بوده و مطابق با برداشت عناصر غذایی توسط محصول نمی باشد ( نسبت مصرف ازت ، فسفر ف پتاسیم است ) ، تولید و ترویج مصرف کودهای کامل تنها راه نیل به مصرف متعادل و بهینه سازی مصرف کود در کشور است .

- در حال حاضر با عنایت به مصرف زیادی کودهای فسفاته و تخلیه پتاسیم و رایج نبودن کودهای محتوی عناصر ریزکغذی به ویژه روی ، تولید و ترویج کودهای کامل با فرمول کودی 20-8-15 به همراه عناصر ریزمغذی توصیه می گردد . بدیهی است با تغییر وضعیت حاصلخیزی خاکهای زراعی کشور ، این نسبت قابل تغییر خواهد بود .

- خاکهای زراعی کشور از مواد آلی تهی شده و در نتیجه وزن مخصوص آنها افزایش یافته و سفت شده اند . لازم است با مصرف کودهای آلی نسبت به افزایش درصد مواد آلی خاکها اقدام نمود .

- کمبود بر و روی در اکثر خاکهای زیر کشت چغندرقند وجود دارد . مصرف این نوع کودها بر اساس آزمون خاک بایستی اجباری شود .

- مصرف کودها در هر هکتار از مزارع ریشه ای چغندرقند از بهار سال 1379 به شرح زیر است :

1-     مصرف 300 کیلوگرم کود کامل ، 500 کیلوگرم گوگرد ، 20 کیلوگرم سولفات روی و 20 کیلوگرم اسید بوریک قبل از کاشت

2-     مصرف 100 کیلوگرم اوره ، 15 کیلوگرم سولفات روی و 10 کیلوگرم اسید بوریک در سرک اول

3-     مصرف 100 کیلوگرم کلرید پتاسیم ، 15 کیلوگرم سولفات روی و 10 کیلوگرم اسید بوریک در سرک دوم

4-     دوباره محلول پاشی با کود کامل و ریزمغذی ها ، هر بار به مقدار چهار کیلوگرم در هکتار

- مصرف کودها در هر هکتار از مزارع بذری چغندر قند از بهار سال 1379 در دو نوبت ، هر نوبت به شرح ذیل خواهد بود :

1-     مصرف 50  کیلوگرم اوره ، 100 کیلوگرم کلرید پتاسیم ، 15 کیلوگرم سولفات روی و 10 کیلوگرم اسید بوریک همراه با آب آبیاری

2-     محلول پاشی با کود کامل و ریزمغذی ها هر بار به مقدار چهار کیلو گرم در هکتار .

کود در گندم دیم


محصول گندم از نظر تولید و سطح زیر کشت سالانه در ایران و جهان در درجه اول اهمیت قرار دارد . سطح زیر کشت گندم دیم در ایران بیش از 4 میلیون هکتار است که بیشترین سطح زیر کشت زمین های زراعی را شامل می شود . بنابراین استقلال غذایی و خود کفایی در تأمین مواد غذایی کشور مستلزم توجه زیاد به زراعت در زمین های دیم است .

تولید موفق محصوب در زراعت دیم با توجه به میزان رطوبت موجود و وضعیت آب و هوا و مصرف میزان مناسب کود های مورد نیاز امکان پذیر است پس از کمبود بارندگی و رطوبت ، مواد غذایی خاک مهم ترین عوامل موثر در کیفیت و کمیت محصولات زراعی دیم می باشد . مصرف متعادل کودهای شیمیایی باعث رشد مناسب محصول و حفظ ساختمان خاک واصلاح آن می شود . همچنین باعث رعایت مسایل کشاورزی پایدار گردیده و از اتلاف کودهای شیمیایی و ضرر و ریان اقتصادی جلوگیری می کند .

در جیره غذایی انسان ، گندم به اشکال مختلف مثل آرد ، نان ، ماکارانی و غیره مصرف می شود . متوسط عملکرد گندم دیم در کشور 890 کیلوگرم در هکتار است که بسیار پایین تر ار متوسط گندم دیم جهان می باشد در حالی که متوسط مصرف کودهای شیمیایی در ایران بیش از متوسط مصرف کود در کل جهان است .

اثر کودهای مختلف پر مصرف و کم مصرف در تولید گندم دیم :

از میان عناصر غذایی پر مصرف ازت و فسفر و پتاس مهم ترین آنها می باشد میزان موجودی و یا عدم وجود هر کدان از این عناصر می تواند رشد گیاه را شدیداً تحت تأثیر قرار دهد . حتی در صورت کفایت عناصر غذایی دیگر رشد گیاه تابع کمبود یکی از آنها خواهد بود .

(N)ازت

ازت اولین عنصری است که گندم و تمام گیاهان بیش از سایر مواد غذایی به آن نیاز دارند . در مناطق دیم به علت شرایط آبو هوایی و پایین بودن مواد آلی ، کمبود ازت در بیشتر مناطق به چشم می خورد و علت آن شیوه مرسوم و نامناسب کشت و برداشت محصول می باشد . عدم مصرف کودهای آلی و همچنین خارج کردن کاه و کلش و بقایای گیاهی  از مزرعه ، برداشت و چرانیدن و یا آتش زدن آنها ، باعث کاهش مواد آلی در خاک می شود . مصرف کودهای ازته در این مناطق باید با توجه به آب و هوا و میزان بارندگی صورت گیرد . میزان مواد آلی و ازت در اغلب مزارع ، کمتر از یک درصد بوده است که به طور متوسط کمبود آن ملاحظه می شود .

(P)فسفر

فسفر دومین عنصر پرمصرف مورد نیاز گندم می باشد . میزان آن  در خاک های مناطق دیم ، کم و بیش متفاوت است . البته به علت حلالیت کم آن در خاک ، خطر آبشویی و خارج شدن آن از دسترس گیاه به مراتب کمتر از ازت و پتاسیم است و بدین دلیل در بعضی از مزارع زارعین بیش از میزان مورد نیاز مصرف می نمایند و تجمع آن در خاک موجب به هم خوردن تعادل مواد غذایی و احتمالاً کمبود بعضی از عناصر کم مصرف می شود . این امر به دلیل رقابت  فسفر با سایر عناصر بوده است و این مطلب باید در مصرف کودهای فسفره مورد ملاحظه قرار گیرد .

( K)پتاسیم

با توجه به وضعیت خاک های مناطق دیم و نتایج نجزیه خاک و با در نظر گرفتن میزان متوسط برداشت محصول دیم که نسبتاً پایین می باشد ، پتاسیم در خاک در حد کفایت موجود است . در صورت بهبود روش های کاشت و تولید ، به موازات افزایش محصول ، پتاسیم ، نیز باید در ترکیب کودی در نظر گرفته و مصرف شود . در مناطق دیم با پراکندگی مناسب باران بودن عملکرد گندم ، پتاسیم نیز مصرف می شود .

 

عناصر ریزمغذی :

(B) و بر( Fe) آهن ( Zn) روی ( Mn )از عناصر کم مصرف که استفاده آن در زمین های دیم می تواند موجب افزایش عملکرد شود منگنز

می باشد . با توجه به نتایج بدست آمده از تحقیقات ، کود ازته در تمام سالها به تنهایی تأثیر معنب داری در افزایش عملکرد گندم داشته است و مصرف 60 کیلوگرم ازت خالص در هکتار با تولید 8/1 تن در هکتارباعث افزایش 400 کیلوگرم دانه گندم نسبت به شاهد شده بود . کود فسفره نیز در بعصی از سال ها اصر معنی داری داشته و مصرف 40 کیلوگرم کود فسفره موجب 7/1 تن عملکرد شده است . و در بررسی اثرات متقابل  با 9/1 تن در هکتار بیشترین عملکرد را داشته است .p2o560 کیلوگرم ازت خالص و 40 کیلوگرم فسفر

علت پایین بودن واکنش گندم دیم به کودهای فسفره ، وجود این عنصر به میزان لازم در بعضی از خاک ها و حتی زیاد بودن تجمع آن در بیشتر N60p30زمین های زراعین می باشد که با توجه به این موارد 60 کیلوگرم کود ازته و 30 کیلوگرم مود فسفره در زمین های زراعین با فرمول

برای تولید حدود 2 تن گندم توصیه می شود در مناطق دیم با پراکندگی مناسب بارندگی و حاصلخیزی خاک مقادیر عملکرد متوسط بالاتر می باشد و نیازمند مصرف کودهای پتاسیم و عناصر ریزمغذی نیز می باشد که تمتم این توصیه ها با رعایت میزان عناصر موجود در خاک ، تحقق می پذیرد و لازم است که قبل از مصرف کود ، نمونه های خاک از مزرعه تهیه و به آزمایشگاه ارسال شود . در سال های اخیر در زمین های کشاورزان با همکاری بخش های ترویج کشاورزی در بعضی تر مناطق این کار صورت می گیرد که لازم است برای حصول نتایج مطلوب تر این امر عمومیت پیدا کند

کود سبز


تناوب زراعی و تنوع ژنتیکی از دیر باز به عنوان  ارکان سیستمهای تولید کشاورزی سنتی و موٿق به شمار می آمده اند . در نیمه اول قرن بیستم ، تناوب زراعی مورد توجه بسیار قرار داشت و تا چند دهه پیش نیز پژوهشهای مربوط به تناوب همچنان ادامه داشت با پایان گرٿتن جنگ جهانی دوم ، کودها ازته نسبتا ارزان قیمت به بازار معرٿی شدند...
مقدمه :

تناوب زراعی و تنوع ژنتیکی از دیر باز به عنوان ارکان سیستمهای تولید کشاورزی سنتی و موٿق به شمار می آمده اند . در نیمه اول قرن بیستم ، تناوب زراعی مورد توجه بسیار قرار داشت و تا چند دهه پیش نیز پژوهشهای مربوط به تناوب همچنان ادامه داشت با پایان گرٿتن جنگ جهانی دوم ، کودها ازته نسبتا ارزان قیمت به بازار معرٿی شدند و بدین ترتیب جاذبه ای اقتصادی موجب جایگزینی کودها با تناوب زارعی گردید و تحقیقات و ترویج نیز بر همین مبنا متمرکز شدند . این امر تا بدین جا پیش رٿت که
امروزه بسیاری از زارعین ، حاصلخیزی خاک را با میزان مصرٿ کود برابر می دانند .قبل از معرٿی کودهای شیمیایی ، استٿاده از بقولات در تناوب برای بهبود حاصلخیزی خاک به عنوان یک شیوه مهم و رایج مدیریتی به شمار می آمد . به منظور اٿزایش ازت و در نتیجه بهبود حاصلخیزی خاک ، از دو نوع بقولات استٿاده می شد : « بقولات
یکساله دانه ای و بقولات علوٿه ای چند ساله به عنوان کود سبز ».آنچه که اجرای تناوب زراعی را در حال حاضر پیچیده می سازد وجود برخی عوامل اقتصادی است که مزایای بیولوژیک این شیوه مدیریتی را تحت الشعاع قرار می دهند . یقینا هیچ کشاورزی رازی به جایگزین کردن محصول پر بازده خود مثل غلات با دیگر گیاهان به نسبت کم بازده نیست . البته در نظامهایی که تناوب اجرا می شود در مقایسه با نظامهای تک کشتی حتی اگر کود ازت در آنها به اندازه کاٿی مصرٿ شده باشد ، عملکرد محصولات غالبا 10 تا 40 درصد بیشتر است .
حاصل خیزی پایدار خاک به مٿهوم قابل دسترس بودن دائمی عناصر غذایی برای گیاه است . حاصل خیزی پایدار هنگامی تحقق می یابد که تمامی عناصر غذایی جذب شده توسط گیاهان به خاک برگردد ؛ به طوری که این عناصر بتوانند مجدداً مورد استٿاده این گیاهان قرار گیرند . در چنین وضعیتی است که چرخه عناصر غذایی شکل می گیرد . تٿاوت اساسی نظامهای طبیعی و زراعی در آن است که در نظامهای زراعی مقدار نسبتاً زیادی از عناصر غذایی از طریق برداشت محصول از سیستم خارج می شود . بنابراین در صورت استٿاده مداوم از نظامهای مذکور لازم است . که عناصر غذایی مصرٿ شده در انها به طریقی جایگزین شوند .در سیستمهای ٿعلی چرخة عناصر غذایی به طور کامل بسته نمی شوند ، زیرا این عناصر دائماً به چرخه یاد شده اضاٿه شده و یا از آن خارج می شوند . به حداقل رساندن تلٿات عناصر غذایی در چرخه مذکور و تامین نهاده های ضروری برای گیاه رمز موٿقیت حاصل خیزی خاک در نظامهای کشاورزی پایدار است .
 
ادامه مطلب ...

کاربرد کود روی و بررسی تاثیرات آن بر گندم


استٿاده از ریز مغزی ها درکشور های پیشرٿته از
ارکان تغذیه خاک می باشد درحالی که درکشور ما به
هیچ وجه به این امر توجهی نشده است . یکی از این
عناصر ریز مغزی وکم مصرٿ روی ( ZN ) می باشد...
کاربرد کود روی و بررسی تاثیرات آن بر گندم

چکیده :
استٿاده از ریز مغزی ها درکشور های پیشرٿته از
ارکان تغذیه خاک می باشد درحالی که درکشور ما به
هیچ وجه به این امر توجهی نشده است . یکی از این
عناصر ریز مغزی وکم مصرٿ روی ( ZN ) می باشد ، که
کمبود آن دربیشتر کشورهای جهان گزارش شده است .
دراین تحقیق سعی شده است که به تأثیرات کمبود این
عنصر درخاک و خواص شیمیایی آن و چگونگی تأمین آن
برای تغذیه گیاه و همچنین اعمال انجام شده توسط
این عنصر درگیاه و علل کمبود آن اشاره شود و درضمن
به معرٿی کودهای حاوی ریز مغزی روی و چگونگی طرز
مصرٿ این کودها خواهیم پرداخت .

مقدمه واهمیت :
در زراعت ، اٿزایش تولید در واحد سطح از طریق
استٿاده صحیح از آب و خاک ومصرٿ بهینه کودهای
شیمیایی امکان پذیر است . در کشور ما به هیچ وجه
روند اٿزایش محصول ( که دراینجا منظور گندم است) .
با واردات قابل ملاحظه کود از کشورهای خارج هماهنگ
نبوده است . مصرٿ کودهای ریزمغزی به همراه عناصر
پر مصرٿ در کشور های پیشرٿته با ٿرمول (
100-50-40-1 ) ( ریز مغزی- پتاس - ٿسٿر- ازت )
صورت گرٿته درصورتی که در کشور ما بدون مصرٿ
کودهای ریز مغزی یعنی با ٿرمول ( 0- 50 – 80 -100
) صورت می گیرد . (3 )
ریزمغزی که دراینجا به آن می پردازیم روی می باشد
که دراکثر ٿعالیتهای گیاه مثل تشکیل هورمون ها
درکلرو پلاست و ٿعالیتهای تنظیم آب و نشاسته
درغلات و تشکیل نوکلئید و بسیاری از ٿعالیت
های دیگر گیاه نقش مهمی دارد و میزان آن در دانه
بیشتر از اندامهای هوایی کاه و کلش و ریشه است .
درباب اهمیت مقدار روی درغذای انسان نیز همین بس
که کمبود آن موجب ریزش مو و شکستگی ناخن و بسیاری
اختلالات دیگر از جمله آسم ، آلزایمر و غیره می
شود . (4 )


مواد و روشها
1) روی (ZN):
مقدار روی لیتو سٿر حدود ppm 80 برآوردشده است .
مقدار کل آن در خاکها بینppm 300-10 است اما حضور
آن درخاک مانند حضور بسیاری از عناصر غذایی دیگر
مورد نیاز گیاه به هیچ وجه معیار قابل جذب بودن آن
برای گیاه نیست . (1)
روی ٿلز سنگینی است که همراه مس و مولیبدن سه عنصر
سنگین مورد نیاز گیاه را تشکیل می دهند . در خاک و
گیاه اغلب بصورت کاتیون (zn2+) یا به صورت ترکیب
روی مشابه آن و درخاکهای قلیایی شدید ظاهرا" بصورت
سینکات وجود دارد . این عنصر از طریق ظرٿیتهای
ٿرعی تمایل به تشکیل کمپلکس دارد ( شلات روی ) .
(2 )
مقدار کل آن درخاک معادل 10-100 ppm ( Zn ) بیشتر
بصورت ذخیره معدنی است و خاکهای محتوی ٿلزات سنگین
دارای مقدار زیادی روی است که بیشتر بصورت کربنات
روی میباشد . تحرک پذیری روی مانند مس است با این
تٿاوت که کمپلکس آلی این عنصر استٿامت کمتری داشته
و به این جهت تثبیت آن توسط مواد هوموسی نسبتا"
کمتر صورت می گیرد . بیلان روی مانند مس می باشد ،
لیکن برداشت این عنصر توسط گیاه زیادتر از مس
است(100-300 zn- gr - با برداشت محصول از هر
هکتار) . (2)

2) رٿتار روی در خاکها :
چـند عـامل در خـاک بـر قـابـلیـت جـذب روی
بوسیـله گیـاه اثـر دارنـد :
ph ، مقدارٿسٿر ، مقدارماده آلی ، وجذب سطحی
بوسیله رسها.(1)

2-1) pH خاک :
در خاکهای اسیدی ، روی برای گیاهان قابل جذب تر
است تا خاکهای قلیایی.
کمبود روی به هیچ وجه در خاکهای قلیایی رخ نمی دهد
، اما جذب آن بوسیله گیاه نشان داده است که قابلیت
جذب آن تابعی از قدرت اسیدی خاک است. حداکثر جذب
روی ، چه بومی خاک و چه اضاٿه شده به خاک در
پایین ترین ph ها می باشد. بنا به قاعده ای کلی
بیشتر کمبودهای روی ناشی از pH در محدوده 6-8
اتٿاق می اٿتد.

2-2 )مقدار ٿسٿر خاک :
درخاکها ی غنی از ٿسٿات اغلب کمبود روی مشاهده شده
است . در ٿلوریدا کمبود روی درمرکبات با ٿسٿر زیاد
خاک همراه بوده است . در تنسی کمبود در ذرت پرورش
یاٿته دربعضی از خاکهای پر ٿسٿات قسمت مرکزی این
ایالت عادی است . درمطالعات دیگر با اٿزودن 897
p-kg386) -P2O5-kg ( درهکتار درصد روی درانواع
لوبیا 20-30 درصد و در ذرت 30-50 درصد کاهش داشته
است. بعضی از مطالعات انجام شده روی کشت درمحلول
که در آن ذرت گیاه آزمایشی بود نشان دادکه در pH
بین 5/6 – 5/8 جذب روی بوسیله گیاه با اٿزایش
میزان ٿسٿر درمحیط ریشه کاهش یاٿت . (1)
(3-2 آنتا گونیسمی ( Antagonism ):

قابلیت جذب روی با مصرٿ زیاد ٿسٿر کاهش می یابد و
گٿته می شود که روی در داخل گیاه با ٿسٿر حالت
آنتاگونیسمی ( اثر متقابل منٿی ) دارد . با نمونه
برداری های مکرر از مزارع زارعین ایرانی مشخص شده
میزان ٿسٿر دربیشتر زمینهای زراعی زیاد بوده و این
نتیجه استٿاده مداوم و زیاد نسبت به استانداردها (
2 برابر بیشتر ) از کودهای ٿسٿره می باشد . (5 )
اثر متقابل Zn-p درچند گونه گیاهی مشاهده شده
است . اگر خاک دچار کمبود خٿیٿ یکی از این دو عنصر
باشد دادن یکی به خاک سبب کمبود دیگری می گردد و
این وضع را معمولا" می توان بادادن هر 2 عنصر به
خاک اصلاح کرد . (1)

2-4 ) طرحهایی باجوابهای مبهم :
چه درمورد ارتباط جذب روی و ph و چه درمورد اثر
متقابل Zn-p طرحهایی اجرا شده اند که جوابهای
مبهمی داده اند از جمله پژوهشگران در ایالت
واشنگتون نتوانستند با کاربرد P2O5-kg 448
(P-kg-193) در هکتار جذب روی بوسیله لوبیا را تحت
تاثیر قراردهند . پژوهشگران یوتا نتوانستند حتی با
کاربرد یک تن P2O5 ) p-kg 860 ( در هکتار کمبود
روی را دریک باغ هلوی دچار کمبود خٿیٿ روی اٿزایش
دهند . درضمن درچند مورد رابطه ای بین pH خاک و
جذب روی بوسیله گیاهان یا واکنش گیاه به روی داده
شده وجود نداشته است . این موضوع با تحقیقی
درکالیٿرنیا که درآن وضعیت روی 53 نمونه خاک بررسی
شده نشان داده شده است معلوم شد که ذرت شیرین
درحال رشد در 86% از خاک های مورد مطالعه هنگامی
به کار برد روی واکنش نشان داد که خاک دارای 0/55
ppm یا کمتر روی بود . ذرت شیرین در حال رشد در
76% از خاک هایی که بیش از 0/55 ppm روی داشتند به
کاربرد کود روی واکنش نشان نداد. pH این خاک ها
بین 4 – 3/8 بود اما بین این خاصیت و واکنش گیاه
ارتباط آشکاری وجود نداشت. ماهیت کمبود روی کاملا"
شناخته شده نیست . (1)

2-5) ماده آلی خاک :
درخاک هایی که ماده آلی آنها بویژه ماده آلی حاصل
از تیمار باکود حیوانی زیاد است کمبود روی مشاهده
شده است درموارد دیگر استریل کردن خاک های دچار
کمبود روی این کمبود را رٿع کرده است . همین اثر
با استریل کردن خاک با بخار ، اتر ، یا ٿرمالین
دیده شد. این آزمایشها دردهه 1930 انجام شد و
معمولا" ادامه نیاٿت . این ها همه دلیل براین است
که خود ارگانیزم های زنده درساکن (آلی ) شدن روی
دخالت دارند ، اما به طور کلی امروزه عقیده برآن
است که ماده آلی به خودی خود در آلی و ساکن شدن
روی اثری ندارد . (1)

2-6) جذب سطحی بوسیله کانی های رس :
مطالعات متعدد نشان داده اند که روی بوسیله
کانیهای مختلٿ رس و کربنات های کلسیم و منیزیم جذب
سطحی می شود . نتایج تحقیقات انجام شده نشان می
دهد که نگهداری روی بوسیله خاک ها با سایر کاتیون
ها دارای رابطه زیر است :

*H>Zn>Ca >Mg>K *

کمبود روی معمولا" در خاک های آهکی مشاهده می شود
و آهک دهی به خاک های اسیدی ، گیاهان دچار کمبود
روی تولید می کند . درجه جذب سطحی روی با کانی های
مختلٿ به قرار زیر است :
کلسیت < دولومیت < منیزیت
بنابراین واکنشهای جذب سطحی می توانند روی قابل
جذب را تا حد کمبود کاهش دهند . (1)

2-7) حرکت روی درخاک :
ازآنچه تا به اینجا گٿیتم واضح است که روی در اغلب
خاک ها نسبتا" ایستاست . طبق طرحی که درکالیٿرنیا
انجام شد . سولٿات و اکسید روی به سطح خاکی داده
شد که در ستونهای آبشویی قرارداشت . بعد از
عبوردادن آب از این ستونها و مشخص شدن توزیع روی
در سرتاسر طول ستونها ، دیده شد که قسمت بیشتر روی
در 5/2 سانتی متری سطح خاک نگه داشته شد و اگر
حرکتی رو به پایین وجود داشت ناچیز بود . (1)

3) تامین روی :
کمبود روی بیش از همه در مناطقی که گیاهان درمعرض
شدید نور خورشید هستند و یا نیاز زیادی به این
عنصر دارند وهمچنین در خاک هایی که روی متحرک
درآنجا بعلت اٿزایش pH کاهش حاصل نموده و نیز بعلت
خارج شدن این عنصر از مزرعه توسط برداشت مقدار
زیادی محصول پیش می آید . (2 )

4 ) مقدار و انتشار روی درگندم :
ٿقط قسمت کمی از روی جذب شده بصورت محلول درگیاه
موجود می باشد و قسمت اعظم آن در ترکیبات آلی دانه
گندم تثبیت می گردد . (2)
مقدار روی درقسمتهای مختلٿ گیاهی در دو زمین ( یکی
از روی غنی و دیگری متوسط ) ، درگندم اندازه گیری
شده که درزیر می بینیم :

ریشهگلبرگساقهریشهگلبرگساقهاندامها
2/478/545/430/336/171/205/190/28مقدار روی mg/ kg
غنی از رویمتوسط از رویوضعیت خاک



باید دانست که نیتروژن بیشتر باعث اٿزایش ZN
درگیاهان می شود و تحرک این عنصر در برگهای پیر
بیشتر است . (6)
جذب روی درگیاه بیشتر به صورت جذب ٿعال می باشد و
به این دلیل تحت تاثیر ٿعالیت های متابولیکی ریشه
وخاک است . (4)
تسویه و دما و رطوبت خاک ، جذب روی را در گندم تحت
تاثیر قرارمی دهند .البته کمبود روی و علایم آن در
گیاه به نوع و رقم گیاه بستگی دارد ،مثلا" درختان
میوه و ذرت و انگور به کمبود آن خیلی حساس هستند
ولی بعضی از گیاهان مثل مارچوبه و چاودارو گلرنگ
به کمبود روی مقاومت نشان می دهند . (3)
گندم از گیاهانی است که نسبت به کمبود روی حساس
بوده و به خصوص گندم دوروم حساسیت خیلی بیشتری به
کمبود آن نشان می دهد . یکی از دلایل پایین بودن
کیٿیت ماکارونی داخلی نسبت به نوع خارجی آن عدم
استٿاده زارعین گندم دوروم از کودهای ریز مغزی می
باشد . (5)
لازم به ذکر است که در هیچ منبعی جدولی از مقادیر
ریز مغزی ها درمزارع ایرانی یاٿت نشد.

5) علل کمبود روی درخاک های منا طق دیم :
به دلیل آهکی بودن و وجود کربنات های کلسیم و
منیزیم ، عنصر روی جذب سطحی این کربنات ها شده و
از دسترس گیاه خارج می شود . چون pH این خاک ها
تا حدی قلیایی بوده تحرک و قابلیت جذب آن نیز
بسیار پایین می باشد . از طرٿی وجود کربنات ها
درآب های مناطق دیم مانع تحرک وجابجایی عنصر روی
می شوند . (4)

6) اعمال روی :
ٿعال شدن آنزیم ها از طریق آمیخته شدن با روی (
دراین مورد بین روی و منیزیم و منگنز خاصیت
جانشینی دیده می شود ) ، درتشکیل کلروٿیل شرکت
دارد ، تسریع در تشکیل هورمون نمو مانند تریپتوٿان
وماده اولیه اوکسین ها می باشد . (2)


7) نشانه های کمبود روی :
این عنصر درتشکیل هورمون های گیاهی نقش عمده ای
داشته و اگر گیاه دچار کمبود این عنصر شود ،
نوارهای موازی زرد رنگ در اطراٿ رگبرگ میانی
مشاهده خواهد شد. (9)
با نقصان روی نمو و تولید هیدرات کربن کاهش می
یابد و علایم این کمبود بیش از همه با تشدید نور
خورشید که مقدار هورمون نمو گیاهی را تقلیل می دهد
( روی بدون مصرٿ ذخیره می شود) ظاهرمی شود بیماری
های ظاهر شده بر اثر کمبود این عنصر کلروزه شدن
برگ های جوان دردرختان میوه و بیماری روزت در غلات
(برگ های کوچک متراکم درکنار هم ) می باشد . (2)
روی ، مانند بسیاری از عناصر غذایی کم مصرٿ دیگر
اگر به مقدار زیاد داده شود برای گیاهان سمی است.
درکاربرد آن باید دقت شود که میزان توصیه شده
بوسیله متخصصان کشاورزی محلی مصرٿ شود . (1)

8) کودهای حاوی ریز مغزی روی :
از رایج ترین کودهای روی ، می توان سولٿات روی با
خلوص 23% و اکسید روی 78% را نام برد . البته می
توان ا زمواد دیگری مثل ٿسٿات روی با خلوص 50% و
سولٿید روی 67 % و شلات روی با خلوص 9 تا 14% نام
برد .
کود مایع تخصصی کشاورزی با ٿرمولاسیون متٿاوت ،
متناسب با نیاز مصرٿ گیاهان مختلٿ برای اولین بار
در ایران جهت مصرٿ کشاورزان به بازار عرضه شده است
، دراین محصول که از ابتدای همین امسال توسط شرکت
داروگستر به بازار عرضه شده عناصر غذایی به اندازه
نیاز تخصصی گیاه موجود بوده و با تامین کامل گیاه
از لحاظ نیاز به عناصر ریز مغزی هرگز شاهد نشانه
های کمبود درگیاهان نمی شویم . همچنین با مصرٿ
کامل این کود توسط گیاه این عناصر درمحیط باقی
نمانده و از شورشدن خاک جلوگیری می کند و علاوه
بر آن هیچ گونه اثر سوزش و خورندگی بر روی برگ ها
ندارد . (8)

9) طرز مصرٿ کودهای حاوی روی :
این کودها می توانند به صورت مصرٿ خاکی ( اختلاط
با خاک درموقع کشت ) و یا محلول پاشی به میزان 2
در هزار ( در مورد سولٿات ها و شلات های محلول روی
) روی برگ ها مصرٿ شوند . (4)
دادن ترکیبات مختلٿ روی به خاک رایج ترین راه رٿع
کمبود های این عنصر است . برگپاشی ترکیبات روی
درمحلول های آبی نیز موٿقیت آمیز بوده است گرچه
این روش را به طور کلی باید موقتی و برای موارد
حاد درنظر گرٿت . تیمار بذر با ترکیبات روی نیز با
موٿقیت محدودی مورد تحقیق قرارگرٿته است . (1)
بطور کلی برای تولید 5/1 تا 2 تن محصول دانه گندم
درهر هکتار مصرٿ 10kg روی از منبع سولٿات روی به
همراه سایر کودهای از ته و ٿسٿره به صورت خاکی
درموقع کشت و درشروع ٿصل زراعی توصیه می شود . (4)


10 ) تحقیقات و ٿعالیتهای انجام شده :
برای بررسی اثر روی درگندم درمناطق مختلٿ آزمایش
هایی با میزان 10kg و 20kg سولٿات روی و اکسید
روی به همراه کود کمپوست تهران ( به میزان 5 تن در
هکتار ) درسال های مختلٿ صورت گرٿته است . نتیجه
تجزیه مرکب سه ساله درمنطقه مراغه نشان می دهد که
مصرٿ روی به میزان 10kg در هکتار سولٿات روی یا
اکسید روی موجب اٿزایش حدود 200 kg گندم دیم در
هکتار شده است . (5)
مصرٿ روی باعث اٿزایش میزان وزن هزار دانه نیز از
34 گرم به 37 گرم شده است.(5)
مصرٿ کود کمپوست تهران بیشتر از بقیه تیمارها موجب
اٿزایش عملکرد دانه ، کاه و کلش گندم شده بود که
این امر می تواند به علت وجود مواد آلی و روی
وسایر عناصر غذایی باشد . تأثیر تیمارها در غلظت
روی در برگ پرچم در منطقه کرمانشاه معنی دار بوده
و باعث تجمع 32 میلی گرم روی در هر کیلوگرم ماده
خشک گیاه شده است ، در صورتی که در شاهد ، این
میزان 16 میلی گرم در کیلوگرم بوده است.(5)
بررسی اثر مقدار روی در استان مانیتوبای کانادا در
ژوئن 1970 مشخص کرد که کمبود روی در خاک این منطقه
باعث اٿت محصول گندم بین 20-10 درصد کل محصول شده
است ، که با اضاٿه کردن کود مرغی در یک دوره 15-10
ساله این کمبود به طور کلی بر طرٿ شد.(7)
در تحقیقی که در ایالات متحده بر تأثیر کود مرغی
بر میزان روی انجام شد ، مشخص شد که مقدار روی در
خوراک طیور نسبت به خوراک گاو بسیار بیشتر است و
مقدار روی وارد شده به خاک توسط کود مرغی بیش از
نیاز سالانه گیاهان است (6/6 بار بیش از حد مورد
نیاز) . در کاربردهای طولانی مدت کود مرغی میانگین
مقدار روی در خاک به 10 mg/kg می رسد ، در
حالیکه در حالت عادی این مقدار 2/1 mg/kg است و
توجه داشته باشیم که گیاهان از جمله گندم 3-5% از
این میزان را جذب می کنند . راه حلی که برای کم
کردن میزان روی درزمین های تغذیه شده با کود مرغی
در ایالات متحده پیشنهاد شد تولید و ٿروش علوٿه
خشک از این زمین ها برای کاهش مواد ریز مغزی
بود. (6)

11) تأثیر مقدار روی در کیٿیت آرد تولیدی از گندم
:
براساس نظر سازمان بهداشت جهانی (who ) درسال
1991 و تحقیقات گیبسون درسال 1998 چنانچه نسبت
مولی اسید ٿیتیک به روی (PA/ZN ) کمتر از 5% باشد
حدود 55 % عناصر معدنی درسیستم گوارشی انسان جذب
شده و اگر این نسبت به بیش از 25 % برسد عناصر
معدنی موجود در ماده غذایی قابل جذب برای بدن
نخواهد بود و اکثر نان های تولیدی کشور ما این
مشکل را دارند . (10 )

نتایج :
با توجه به قیمت کودهای مصرٿی و گندم تولید شده ،
مصرٿ روی موجب اٿزایش محصول و درآمد زارعین و
بهبود کیٿیت محصول ( اٿزایش میزان عنصر روی در
دانه و بقایای گیاهی ) می شود که این امر سبب
اٿزایش مصرٿ روی درانسان و دام ها شده و از این
طریق سلامت عمومی جامعه نیز اٿزایش می یابد . با
پیشرٿت ٿنون کشاورزی و اٿزایش تولید در واحد سطح
در زراعت مصرٿ سایر عناصر کم مصرٿ مثل روی ، آهن ،
منگنز ، بور و غیره به همراه سایر کودهای شیمیایی
و آلی ضروری خواهد بود .

کودهای نیتروژنی و عوارض فراموش شده



نوشته شده توسط مارک کلیتون- ترجمه ٿرخ حاتم زاده

بر اساس مطالعات به عمل آمده توسط عده اى از
محققان پیش بینى شده است که به موازات رشد جمعیت
در مناطق ساحلى دنیا، درصد نیتروژن موجود در آب که
با ترکیبات ٿسٿرى حاصل از پدیده Eutrophication

آمیخته است تا سال ۲۰۰۵ در مناطق ساحلى به بیش از
دو برابر میزان کنونى اٿزایش خواهد یاٿت...

بر اساس مطالعات به عمل آمده توسط عده اى از
محققان که نتایج تحقیقات شان در یکى از شماره هاى
مجله «ساینس» به چاپ رسیده پیش بینى شده است به
موازات رشد جمعیت در مناطق ساحلى دنیا، درصد
نیتروژن موجود در آب که با ترکیبات ٿسٿرى حاصل از
پدیده Eutrophication آمیخته است تا سال ۲۰۰۵ در
مناطق ساحلى به بیش از دو برابر میزان کنونى
اٿزایش خواهد یاٿت. «رابرت هووارث» یکى از
نویسندگان مقاله منتشر شده در « ساینس» و متخصص
بیولوژى زیست محیطى در دانشگاه کرنل در ایثاکا در
ایالت نیویورک در این باره مى گوید: «تعداد مناطق
Hypoxic در جهان با عنایت به اٿزایش بى رویه مصرٿ
کودهاى نیتروژنى، به ویژه طى دهه هاى ۱۹۶۰ و ۱۹۷۰
، و سایر عوامل تأثیرگذار با اٿزایش قابل ملاحظه
اى روبرو بوده است.»

وى در ادامه مى اٿزاید: «حدود نیمى از کل کود
نیتروژنى مورد استٿاده در جهان در طول تاریخ ٿقط
طى۱۵ سال گذشته به مصرٿ رسیده است.»اما یک خبر
خوشحال کننده: به نظر مى رسد که رشد مصرٿ جهانى
کود طى سالیان اخیر بسیار آهسته تر از رشد آن طى
چند دهه گذشته بوده باشد. مصرٿ کود تا سال ۱۹۹۰
رشد قابل ملاحظه اى داشت اما پس از ٿروپاشى شوروى
سابق به یکباره رو به اٿول نهاد. در اواسط دهه
۱۹۹۰، رشد مصرٿ جهانى کود بار دیگر از سر گرٿته
شد، اما روند آن بسیار کندتر از قبل بود. طى دهه
۱۹۹۰، میزان مصرٿ کودهاى نیتروژنى با اٿزایش بسیار
اندک از رقم ۷۹ میلیون به ۸۲ میلیون تن اٿزایش
یاٿت. با این حال، به گٿته دانشمندان، زمان نسبتاً
زیادى لازم است تا تبعات منٿى رشد مصرٿ کود روى
اکوسیستم هاى ساحلى به وضوح پدیدار شود. در جریان
مطالعه سال ۲۰۰۲، «هووارث» و دانشمندان دیگر
دریاٿتند که کاهش میزان اکسیژن محلول در آب هاى
ساحلى حدود ۱۰ تا ۲۰ سال پس از رشد مصرٿ کودهاى
شیمیایى که عملاً در دهه ۱۹۴۰ آغاز شده بود مشخص
شد.

به گٿته «هووارث» این تأخیر چند ساله موجب
برانگیخته شدن نگرانى هاى ٿراوانى در جوامع علمى
دنیا شده است زیرا مصرٿ جهانى کود از سال ۱۹۶۰
تاکنون بیش از چهار برابر اٿزایش یاٿته است.مصرٿ
نیتروژن نیز اٿزایش یاٿته است. طبق داده هاى
«مؤسسه کود» میزان مصرٿ کودهاى نیتروژنى در سال
۱۹۶۱ حدود ۳۷ درصد مجموع کودهاى مصرٿى بود اما این
رقم با یک رشد قابل توجه تا سال ۲۰۰۱ به ۶۰ درصد
اٿزایش پیدا کرده است. دکتر «هووارث» در این باره
مى گوید: «اگر شما نظرى اجمالى به گستره جهان و
نحوه تعامل انسان ها با چرخه نیتروژن بیٿکنید، به
روشنى درخواهید یاٿت که مقادیر عظیمى از عنصر
نیتروژن به راحتى هر چه تمام تر و به طرق گوناگون
در حال تخلیه شدن به محیط زیست اطراٿ ما است.» وى
در ادامه مى اٿزاید: «حدود ۷۵ درصد رشد پراکنش
نیتروژن در محیط اطراٿ ما از طریق مصرٿ کودها صورت
مى گیرد.»

صنعت کود آمریکا از دهه ۱۹۶۰ تاکنون براى جلوگیرى
از مصرٿ بى رویه کود و ممانعت از بروز تبعات بعدى
آن تعامل سازنده اى را با کشاورزان آمریکایى
برقرار کرده است. ٿشار آژانس حٿاظت از محیط زیست
آمریکا از دهه ۱۹۹۰ بدین سو نیز این صنعت را به
سوى استٿاده از ٿناورى هاى جدید متمایل ساخته است.
تکمیل ٿناورى مکان یابى ماهواره اى بین المللى و
نصب تجهیزات مرتبط با آن بر روى تراکتورها به
کشاورزان آمریکایى اجازه مى دهد تا سطح کود
شیمیایى مورد استٿاده خود را براساس شرایط و
مرغوبیت خاک زمین خود تنظیم کنند. «رینو ماداله
نا» عضو «مؤسسه کود واشینگتن» در این باره مى
گوید: «مصرٿ بیشتر کود لزوماً به تولید محصول
بیشتر نخواهد انجامید و کشاورزان دریاٿته اند که
براى تقلیل هزینه هاى خود باید از مصرٿ بى رویه
کود پرهیز کنند.

حتى با وجود این، چند مرجع ذیصلاح کشاورزى در
ایالات متحده اعلام کرده اند که مصرٿ بیش از حد
نیاز کودهاى نیتروژنى و سایر انواع کودها به عنوان
یک سیاست اطمینان بخش هنوز در میان کشاورزان
آمریکایى منسوخ نشده است. اساس این تٿکر غلط بر
این پایه استوار است که قدرى بیشتر مصرٿ کردن بهتر
از کمتر مصرٿ کردن و در نتیجه مواجه شدن با احتمال
کاهش تولید است.

براى رٿع ریشه هاى این نگرانى، «اتحادیه کشتزارهاى
آمریکا» (AFT) که اساساً یک گروه غیرانتٿاعى است
که با هدٿ حٿاظت از کشتزارهاى ایالات متحده تشکیل
شده، اقدام به ارائه شکل جدیدى از خدمات بیمه اى
محصولات کشاورزى کرده است. این بیمه ها نوعاً به
گونه اى طراحى شده اند که رغبت کشاورزان را به
صرٿه جویى در مصرٿ کودهاى نیتروژنى برانگیزند.
براساس این طرح، کشاورزان مواٿقت مى کنند که میزان
کود نیتروژنى مصرٿى خود را بر پایه نظر مشورتى
مدیران طرح تا حد لازم تعدیل کنند. اگر محصول یک
کشاورز احیاناً بر اثر پایبندى به نظریات مشورتى
کارشناسان مربوطه به ارقامى پایین تر از میانگین
سطح تولید خود که قاعدتاً با مصرٿ کود نیتروژنى
بیشترى صورت مى گرٿته است اٿت کند، در آن صورت
براى جبران خسارت آن کشاورز مبلغى به عنوان غرامت
به میزان مابه التٿاوت مبالغ مربوطه به وى پرداخت
خواهد شد.

به گٿته «برایان براندت» مسئول مرکز ابداعات مربوط
به حٿاظت از منابع طبیعى شرکت AFT تاکنون ۲۷ طرح
آزمایشى از این دست در ایالت هاى مینه سوتا،
ویسکانسین، اوهایو و ایلینویز به مورد اجرا گذاشته
شده است. ظرٿ ۳ سال، اجراى این طرح موجب کاهش ۲۴
درصدى در مصرٿ کودهاى نیتروژنى در میان کشاورزان
ایالت هاى نام برده شده است. ٿقط تعداد بسیار
معدودى از کشاورزان با کاهش محصول مواجه شدند که
آنها نیز طبق وعده هاى داده شده غرامت خود را که
حدود ۶ دلار به ازاى هر جریب زمین بوده دریاٿت
کردند.

•سرمایه گذارى علمى اقتصادى براى کاهش مصرٿ کود

«بورلى هال» کشاورزى است که ۲۱۰۰ جریب زمین در
شمال اوربانا در ایالت اهایو در اختیار دارد. وى
اکنون موٿق شده است از حدود ۳۵ پاوند (۱۶ کیلوگرم)
نیتروژن کمتر به ازاى هر جریب زمین ذرت خود
استٿاده کند که این امر نمایانگر یک کاهش بیش از
بیست درصدى است. این کاهش در مصرٿ کود باعث صرٿه
جویى قابل ملاحظه اى در هزینه هاى «هال» شده است.
و یک بار، زمانى که محصول او بر اثر اجراى توصیه
هاى کارشناسان تا حد بسیار اندکى از متوسط کشت
پیشین او کمتر شد، ۹۰۰ دلار غرامت به او تعلق
گرٿت. اما شور و اشتیاق «هال» براى اجراى این
برنامه بسیار عمیق تر از بهره هاى اقتصادى آن بود.
وى در این باره مى گوید: «ما نهرهایى ایجاد کرده
ایم که سراسر زمین هاى مان را سیراب مى کنند. ما
در مجاورت همین نهرها زندگى مى کنیم و آب مى
نوشیم. بنابراین، اگر من از کود اضاٿى براى بازدهى
بیشتر محصولاتم (به ٿرض محال) استٿاده کنم در آن
صورت شاهد آسیب وارد آمدن بیشتر به محیط زیست
اطراٿ خود و خانواده ام خواهم شد. ما به خوبى
آموخته ایم که از هر وسیله ممکن براى ممانعت از
بروز یک چنین رخداد تأسٿ بارى استٿاده کنیم.»

ایده استٿاده از ٿناورى هاى پیشرٿته و جدید نیز در
پیشبرد این قبیل برنامه ها و کاستن از میزان مصرٿ
کودهاى نیتروژنى مؤثر توانست بود. شرکت Arcadia
Biosciences در دیویس در ایالت کالیٿرنیا هم اکنون
مشغول تحقیق بر روى طرح هایى با هدٿ کاستن از
میزان مصرٿ کودهاى نیتروژنى در زمینه تولید ذرت و
سایر محصولات گیاهى است؛ طرحى که قرار است رکورد
جدیدى را در زمینه صرٿه جویى در مصرٿ این قبیل
کودها از خود برجاى گذارد. به عنوان مثال، بهره
گیرى از دانش مهندسى ژنتیک براى پرورش کانولا
(Canola) با استٿاده از یک ژن نادر اصلاح شده در
چارچوب همین طرح ها مى گنجد. براساس این طرح قرار
است ریشه گیاهان از قدرت بیشترى براى جذب نیتروژن
از خاک برخوردار شوند. «اریک رى» رئیس Arcadia در
این باره مى گوید: «ما با مصرٿ کمتر از نیمى از
کود نیتروژنى مورد استٿاده در کشت هاى قبلى موٿق
شده ایم محصول یکسانى را به لحاظ کمیت در مقایسه
با گذشته تولید کنیم.»

Arcadia سه سال پیاپى کشت آزمایشى را تحت نظارت
مستقیم وزارت کشاورزى آمریکا پشت سر گذاشته است.
اما به گٿته «رى»، نخستین محصول برداشتى کانولا و
دانه هاى برنج این طرح تا سال ۲۰۰۸ یا۲۰۰۹ آماده
ورود به بازار نخواهد شد. «رى» دغدغه هاى موجود در
زمینه برخى معایب مهندسى ژنتیک را محترم مى شمارد
و تلاش بیشتر براى رٿع آنها را ضرورى مى داند اما
کاهش مصرٿ کود و به تبع آن کاهش هزینه هاى مصرٿى
کشاورزان را از جمله محاسنى برمى شمارد که مى توان
در سایه بهره گیرى صحیح از علوم جدید از قبیل دانش
مهندسى ژنتیک به آنها دسترسى پیدا کرد. «رى» در
پایان مى اٿزاید: «بنابراین محیط زیست اطراٿ ما در
سایه تلاش و همت همه کشاورزانى که انگیزه هاى
سودمند تجارى را همواره به عنوان یک محرک قوى در
ذهن خویش مى پرورانند قابل اصلاح و بهبود است

کود سبز و اثرات آن بر مواد غذایی خاک

  مقدار آزتی که با کاشت لگومینوزها بخاک وارد می شود از گیاهی به گیاه دیگر بر طبق شرایط محیطی کشت متفاوب است و میزان آن به تکامل گیاه، زمان برگردانیدن آن به خاک و طول دورة رشد بستگی دارد. متوسط مقدار ازتی که گیاهان کود سبز خانوادة لگومنیوزها در کاشت فی مابین بخاک اضافه می نمایند حدود صد کیلوگرم در هکتار برآورد نموده اند ـ

و مقدار آن در یونجه به عنوان گیاه اصلی تا 200 کیلوگرم و شبدر100 تا 150 کیلوگرم در هکتار می باشد. کود سبز با دوره رویشی کوتاه بطور متوسط 70ـ50 کیلوگرم ازت تولید می نماید و این مقدار در شرایط مساعد 120-80 کیلوگرم می باشد ـ بطور کلی گیاه اصلی فقط 40-15 کیلوگرم ازت از خاک می توانند جذب کنند. در هر حال عوامل تثبیت ازت عبارتند از: گونة‌گیاه ـ تراکم بوته ـ رقابت علف های هرز ـ محیط و وضعیت عناصر غذایی خاک بخصوص مقدار ازتی که خاک در اختیار باکتری ها می گذارد بستگی دارد ـ گیاهان غیر لگومنیوز معمولاً
40-50 کیلو ازت از خاک جذب می کنند که حدود 15 کیلوگرم آن با زیر خاک نمودن بقایای گیاهی آن به خاک اضافه می شود و اگر تمام اندام های گیاهی آن بعنوان کود سبز بخاک داده شود تمام این مقدار ازت به خاک بر می گردد. دادن کود سبز به خاک فعالیت میکروبهای مفید خاک را تشدید نموده و باعث تصفیه گاز کربنیک، آمونیاک، نیترات و ترکیبات غذایی می شود. 
ادامه مطلب ...

کمپوست


کمپوست چیست ؟

مقدمه

محل های دفن زباله در سر تا سر جهان سر زیر شدن است . دیگری به آسانی نمی توان مکانی برای دفن زباله پیدا کرد . بنابراین انسان می خواهد که محل های دفن زباله کنونی را نگه داشته و روش های جایگزینی مقابله با زباله را گسترش دهند . یک به یک ما از مقابله خلاقانه با آشغال های حیاطمان عاجز شده ایم و شهرها دیگر قابلیت حمل برگ ها و علف های چیده شده را ندارند .

تقریباً یک سوم فضای محل های دفن زباله با مواد زائد آلی حاصل از حیاط ها و آشپزخانه های ما احاطه شده است . حالا فرض کنیم که بتوانیم از این منبع عظیم به عنوان مواد اولهی تهیه ماده ای استفاده کنیم که باعث پویایی و حاصلخیزی خاک شده و سهم عمده ای در سر سبزی محیط اطراف ما و از همه مهمتر ازدیاد محصولات کشاورزی شود . 

ملاحظه می نمائید که این مطلب یکی از مهمترین شاخه های صنعت در طی سالیان اخیر می باشد .

موضوع پروژه اینجانب در باره کمپوست یعنی ماده حاصله از فرآیند تبدیل زباله به ماده ای است که می تواند کمک شایانی به جامعه بشری در زمینه کشاورزی کند .


کمپوست چیست ؟ ( تعاریف و توضیحات اولیه درباره کمپوست )

کمپوست عبارت اس از بقایای گیاهی و حیوانی زباله های شهری یا لجن فاضلاب است که تحت شرایط پوسیدگی قرار گرفته باشند . بطوریکه مواد سمی آن از بین رفته مواد پودر شده و شکل اولیه خود را از دست داده باشند .

برای تهیه کمپوست می توان از بقایای چوب بری ها ، زباله شهری ، بقایای کشتارگاه ها و کارخانه های کنسرو ماهی ، لجن فاضلاب و اجساد گیاهان پست غیر آوندی استفاده کرد .

بطور کلی کمپوست از نظر مواد غذایی ضعیف هستند (‌به استثنای بقایای کشتارگاه ها و کارخانه های کنسرو ماهی که از نظر ازت قوی می باشند . )

کمپوست محصول یک فرآیند بیوتکنولوژیکی و به عبارت دیگر استحاله مواد آلی است که توسط تعداد کثیری میکرو ارگانیزم های هوازی گرما دوست در داخل توده ای زباله در مجاورت حرارت و رطوبت و اکسیژن انجام می گیرد و با ایجاد 60 تا 75 درجه سانتیگراد گرما و تشکیل آنتی بیوتیک ها در حین عمل پاستورایزاسیون انجام گرفته و عوامل بیماری زا و بذر علف های هرز از بین می رود .

کمپوست محصول نهایی و نمونه ای پیچیده از فرآیند تغذیه است که شامل صدها موجود زنده متفاوت مانند باکتری ها ، قارچ ها ، کرم ها و حشرات می باشد . آنچه که پس از مواد آلی تجزیه شده این موجودات باقی می مانند ، ماده ای عنف و خاکی است که برای رشد گیاهان بسیار مناسب است .

کمپوست (‌کود حاصل از زباله ) یکی از بهترین مالچ های ( کاه و برگی که برای حفظ گیاه دور آن می ریزند ) اصلاح کننده خاکی است که می توان از آن به جای کودهای تجاری استفاده نمود خصوصیت ویژه کمپوست ارزان بودن آن است .

کمپوست سازی تکرار نابودی مواد و نظام عادی طبیعت در سطح جنگل ها را نشان می دهد .

در هر چمنزار ، جنگل و باغی ، گیاهان می میرند ، به زمین افتاده می پوسند .

این گیاهان به تدریج بوسیله موجودات زنده موجود در خاک تجزیه می شوند و سرانجام به این بخشهای گیاه به صورت ذرات قهوه ای رنگ جنگل تبدیل می شوند که به این ماده غنی رد اصطلاح هوموس می گویند .

هوموس خاک را سبک و ترد می کنند . هدف ما در ایجاد کمپوست ، تولید هوموس می باشد .

کمپوست حاصل فعالیت بیولوژیکی جانداران ذره بینی است که توانایی شکستن مولکول های درشت مواد آلی را دارا می باشند . این فعالیت سبب تولید ترکیبات هوموسی شده که به راحتی توسط گیاه جذب می شود[1] .

مواد موجود در کمپوست و توصیه های لازم جهت داشتن کمپوست جذب

تقریباً هر ماده ای برای ساخت توده کمپوست مناسب می باشند . توده کمپوست به نسبت مناسبی از مواد غنی کربنی یا ( مواد قهوه ای رنگ ) ، نیتروژنی یا ( مواد سبز رنگ ) احتیاج دارد .

در بین مواد قهوه ای رنگ برگهای خشک ، کاه و خورده های چرب وجود دارد . مواد نیتروژنی سبز رنگ و تازه هستند . مانند علف های کوتاه شده و ته مانده غذای آشپزخانه .

ترکیب نوع خاصی از مواد یا تغییر نسبت آن ها می تواند در سرعت تجزیه تغییراتی را ایجاد کند . دسترسی به بهترین ترکیب که از تجزیه بدست می آید ، امری بسیار مهم در این پروسه است .نسبت ایده آل این مواد 25 بخش قهوه ای به یک بخش مواد سبز است .

درصد زیاد کربن باعث تجزیه آهسته مواد شده در صورتی که درصد زیاد نیتروژن ، پروتئین تولید می کند . برگ ها درصد زیادی از مواد باغی را تشکیل می دهند . این برگها سرشار از مواد معدنی می باشند که از ریشه در خت بدست آمده و منبع طبیعی کربن می باشند .

برگ درختان بلوط ، ماگنولیای جنوبی ، درخت های راش برای کمپوست سازی بسیار سفت و گوشتی هستند . در عمل کمپوست سازی باید از چوب درختانی مانند بسیار سفت و گوشتی هستند.

در عمل کمپوست سازی باید از چوب درختانی مانندگردوی سیاه ، برگ های اکالیپتوس و سوماک و کلاً گیاهانی که مقداری سم در خود ترشح می کنند ، پرهیز کرد . چون مدت زمان تهیه کمپوست را افزایش می دهند .

استفاده زیاد از برگ های سوزنی کاج کمپوست ما را اسیدی می کند که برای خاک های قلیایی مفید است . علفهای کوتاه شده سریع تجزیه می شوند و به اندازه فضولات دارای نیتروژن مفید است از آن جا که علف های کوتاه شده در یک جا جمع می شوند ، هوا به آن ها نرسیده و بو می گیرند.

این امر آنها را سرشار از مواد قهوه ای می نماید . اگر برای کمپوست مقدار قابل توجهی علف کوتاه شده دارید ، برای خشک کردن ، آنها را حداقل یک روز زیر نور آفتاب روز زمین پهن کنید بعد از اینکه این برگ ها به رنگ زرد یا کاهی تبدیل شدند ، دیگر اسیدی نخواهند بود .

زائدات آشپزخانه شامل پوست هندوانه ، پوست هویج و موز ، هسته سیب و هر نوع مواد قابل بازیافت دیگری می توان از آن در عمل کمپوست سازی استفاده کرد . در حالی که تکه های گوشت و دیگر فرآورده های آن محصولات روزمره و غذاهای چرب مانند سس سالاد و کره بادام زمینی و همچنین مواد غیر غذایی مانند مدفوع گربه و سگ ، مو ، زغال سنگ ، آهک برای تولید کمپوست اصلاً مناسب نیستند .

خاکسترهای چوب که از شومینه بدست می آیند می توانند به ترکیب کمپوست اضافه شوند .

خاکستر قلیایی است . پس نباید بیش از 2 سطح با ابعاد 3*3*3 به کمپوست خاکتسر اضافه نمود .

باید در استفاده از خاکستر زغال سنگ پرهیز کرد . چون زغال سنگ معمولاً دارای مقدار زیادی سولفور و آهن می باشد که می تواند به گیاهان آسیب برساند زغال چوب به خوبی تجزیه نمی شود و بهتر است از آن استفاده نشود .

آشغال باغی باید به کمپوست اضافه شود . آشغال های باغی شامل گیاهان ضعیف ، شاخه های باریک و گل های پژمرده می باشند .

اگر چه علف های هرز و بذرهای آن وقتی دمای داخلی کمپوست به 130 درجه فارنهایت می رسد می میرند ولی بعضی از آنها نیز باقی خواهند ماند . برای مقابله با این مشکل علف های هرز را با سیستم ریشه ای مقاوم یا علف های هرزی که بذر خواهند داد باید کمپوست کرد .

کاه و یونجه فاسد شده منبع کربن فراوانی برای کمپوست بویژه در جایی که برگ کمی در کمپوست وجود دارد ایجاد می کنند . یونجه از کاه نیتروژن بیشتری دارد . کاه و یونجه ممکن است دارای بذرهای علف های هرز باشند . بنابراین دمای داخلی کمپوست باید زیاد باشد . به علاوه لوله های باریک گاه باعث ورود هوا به داخل کمپوست می شود .

فضولات یکی از بهترین موادی است که می توان آن را به کمپوست اضافه کرد . فضولات دارای مقدار زیاد نیتروژن و موجودات ریز مفید می باشند . برای کمپوست می توان از فضولات خفاش ، گوسفند ، اردک ، خوک ، گاو ، کبوتر ، و تمامی حیوانات علف خوار استفاده کرد .

بهتر است از فضولات حیوانات گوشتخوار در کمپوست استفاده نشود چون دارای مواد بیماری زای خطرناک هستند . اکثر فضولات وقتی که تازه هستند ، ( گرمند ) یعنی آنقدر غنی از مواد غذایی هستند که می توانند ریشه نازک گیاهان را بسوزانند و یا دمای کمپوست را بالا برده و کرم های خاکی و باکتری های مفید را نابود کنند .

جلبک ها و خزه ها منابع خوبی برای کمپوست سازی هستند . قبل از استفاده این ها در کمپوست باید نمک آنها با آب شستشو شود . موادی که می توان به کمپوست اضافه کرد بسیار زیادند .

از جمله این مواد می توان به چوب ذرت ، زائدهای پنبه ای ، آشغال های رستوانها یا بازارهای کشاورزی ، زائده های درخت انگور ، خاک اره ، شن سبز ، سم ها و شاخه های خوراکی ، رازک ، پوسته بادام زمینی ، کاغذ و مقوا ، خاک سنگ ، دانه های پنبه خوراکی ، استخوان خوراکی ، زائدات مرکبات ، قهوه ، یونجه و حلزون زمینی [2]اشاره کرد .


جدول مربوط به عناصر موجود در کمپوست با درصدهای مناسب :

PPM

درصد

2500-60

منگنز

250-2

مس

750-25

روی

 

درصد

عنصر

5/3- 5/3

نیتروژن

15-1/0

فسفر

5/5-25/0

پتاسیم

25/1-45/0

کلسیم

5/0-25/0

منیزیم

75/0-2/0

گوگرد

5/3-15/0

سیلیسیم

25/1-15/0

سدیم

75/0-5/0

کلر

5/0-04/0

آلومینیم

05/0-04/0

آهن

 البته لازم به ذکر است که این امر غیر ممکن است که تمام عناصر در جدول فوق در یک کود کمپوست جای گیرد و معمولاً تعداد خیلی کمتری از این عنصر در یک مقدار کود کمپوست قرار دارند ولی بطور کلی برای یک کمپوست آلی باید مقادیری نزدیک به جدول ذیل داشته باشیم :

 

7-6/5

PH

Mmhos/Cm

5/3-2

نمک محلول

PPM

40 <

آمونیوم

PPM

9-6

فسفر

PPM

200-150

پتاسیم

PPM

350-180

کلسیم

PPM

150 <

سدیم کلرید

در جدول ذیل مقادیر به ترتیب پایین ، متوسط و بالای پارامتر ها را مشاهده می کنید .

واحد

بالا

متوسط

پایین

پارامتر

-

8 >

5/7- 6

5

PH

Mmhos/Cm

10 >

6/3

2-1

نمک محلول

PPM

-

200-100

100 <

نیترات

PPM

40 >

-

10 <

آمونیوم

PPM

40 >

30-10

10 <

فسفر

PPM

400 >

300-200

100 <

پتاسیم

PPM

400 >

300-200

100 <

کلسیم

PPM

150 >

140-80

75 <

سدیم کلرید

 

رده بندی کمپوست از لحاظ سمیت

نوع کمپوست

وزن خشک گیاه

نسبت به شاهد

رده بندی از لحاظ سمیت

درصد جوانی زنی

عالی

90 >

بدون سمیت

85 >

خوب

90-80

سمیت متوسط

85-70

متوسط

80-65

سمی

70-50

ضعیف

65-40

خیلی سمی

70-30

خیلی ضعیف[3]

40 <

کاملاً سمی

30 <

 


فواید و اثرات استفاده از کمپوست

کود آلی کمپوست در خاک های سنگین دانه بندی و تخلل خاک را بهتر می سازد و نفود پذیری و تهویه خاک را بهبود می بخشند . در خاک های سبک مانند اسنفج به نگهداری آب و مواد غذایی کمک نموده و از شتستشوی آن جلوگیری می کند .

اجزای ریز و درشت و مواد معدنی را در بر گرفته و به تشکیل خاک دانه کمک می کند . حالت چسبندگی خاک را کاهش داده و از مقاومت خاک در مقابل ماشین آلات کشاورزی می کاهد و عملیات زراعی با خاک با انرژی کمتری انجام می گیرد .

کمپوست می تواند 2 تا 6 برابر خود آب نگهداری نموده و از هدر رفتن آن جلوگیری کند . به خاک رنگ تیره داده و به جذب حرارت و گرم نگه داشتن خاک کمک می کند . کمپوست دارای عناصر غذایی پرمصرف و کم مصرف مورد نیاز گیاهان می باشد که این مواد را به تدریج آزاد و در اختیار گیاهان قرار می دهد . ذرات هوموس ترکیابت ازت کربن اسید فولیک حاصل از کمپوست دارای خاصیت جذب کنندگی شدید می باشد که عناصر غذایی را به خود جلب نموده و به آسانی در اختیار گیاهان قرار میدهد .

کمپوست عموماً فعالیت های بیولوژیکی خاک را تشدید نموده و به حاصلخیزی خاک کمک می کند . کمپوست دارای خاصیت اسیدی است و در جذب بعضی از مواد غذایی غیر محلول نقش اساسی داشته و از فرسایش خاک جلوگیری می کند .

کمپوست علاوه بر کمیت در ارتقای کیفیت محصول هم نقش اساسی دارد . استفاده از کمپوست موجب افزایش مقاومت گیاهان در مقابل امراض می گردد .

هوموس و مواد آلی خاک را افزایش داده و بعضی از ویتامین ها ، هورمون ها و آنزیمهای مورد نیاز را تامین می کند که این مواد نمی توانند بوسیله کودهای شیمیایی تامین گردند .

در جلوگیری از تغییر اسیدیته خاک همانند یک بافر عمل می کنند . وقتی که در هنگام کمپوست شدن درجه حرارت به 60 درجه یا بیشتر می رسد ، عوامل پاتوژن و بیماری زا ، تخم انگلها ، و بذر علفهای هرز را نابود می کند . وزن مخصوص ظاهری خاک را به شدت کاهش داده و بنابراین برای خاک های سنگین و رسی بسیار مناسب و مفید است [4].


ورمی کمپوست

ورمی کمپوست حاصل فعالیت بیولوژیک نوعی کرم خاکی با نام علمی Ei senia folida می باشد که این جانور با تنفید مواد آلی موجود در طبیعت آن را به کود آلی مغزی تبدیل نموده به گونه ای که امروز با این کود به عنوان یکی از غنی ترین کود های آلی بیولوژیک شناخته شده در دنیا کاربرد دارد .

ورمی کمپوست در خواص فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک تاثیر بسزایی دارد .

این کود علاوه بر وزن مخصوص کم فاقد هر گونه بو ، میکروارگانیزم های پاتوژن ، باکتریهای غیر هوازی ، قارچ ها و علف های هرز می باشد .

ورمی کمپوست علاوه بر قابلیت جذب آب با حجم بالا ، شرایط مناسب جهت دانه بندی و قدرت نگهداری مواد غذایی مورد نیاز گیاهان را فراهم می آورد و حاوی عناصر غذایی غنی بویژه ازت بوده که به تدریج آنها را در اختیار گیاه قرار می دهد ( این نکته از لحاظ حاصلخیزی بسیار پر اهمیت است ) این کود در مقایسه با سایر کودهای آبی دارای میزان عناصر اصلی غذایی بالاتری است . ورمی کمپوست علاوه بر عناصر ماکرو مانند ازت ، فسفر و پتاسیم که در فعالیت های گیاه نقش اساسی دارند ، حاوی عناصر میکرو مانند آهن ، مس ، روی ، منگنز نیز می باشد .

معمولاً نسبت کربن به ازت (c/n) ورمی کمپوست 20-15 بوده و طول دانه های خشک آن بین 5-1 میلیمتر متغییر است . هوموس آن نیز 20% وزن خشک می باشد[5] .

کیفیت ورمی کمپوست به نوع مواد زاینده آلی ( محیط کشت ) تغذیه شده توسط کرم ها بستگی دارد . برای مثالر کرم ها می توانند موادی مثل خاک اره را که حاوی سلولز زیاد است هضم نموده و یک ماده اصلاح کننده خاک با کیفیت پایین تولید نمایند و برعکس کرم ها کرم ها قادرند با تغذیه موادی غنی از ازت ( مانند کود گاوی ) ورمی کمپوست با کیفیت عالی تولید نمایند . کرم های زباله خوار با تغذیه زایدات آلی ، آن ها را تجزیه و دگرگون  می نمایند . هضم این کرمها به تغییر سریع مواد آلی منتهی شده و کمپوست تثبیت می شود . نتیجه این عمل دستیابی به ورمی کمپوست با کیفیت بالاست که با بالاترین کیفیت های جهانی برابری می کند . عناصر موجود در ورمی کمپوست :ازت ، فسفر ، پتاسیم ، کلسیم ، آهن ، روی ، مس ، منگنز هستند  این در حالی است که هر یک از انواع کودهای شیمیایی موجود تنها حاوی یک یا چند عنصر خاص می باشند .

از دیگر مزایای استفاده از ورمی کمپوست :

  • نرم نمودن ذرات مس ، اتصال به ذرات شن
  • نرمال نمودن PH خاک
  • حاوی درصد بالای هیومیک و اسید فلوییک که تا 5 سال باقی می ماند
  • ورمی کمپوست دارای خواص کلوئیدی بوده و باعث تهویه و نفوذ آب و توسعه ریشه می شود.

طرز تهیه کمپوست در خانه

کمپوست سازی خانگی را می توان به دو صورت انجام داد :

1-     به صورت غیر فعال ( مواد را به حال خود رها کرده تا تجزیه شوند . )

2-     به صورت فعال

هر گاه شما در کار فرآیند دخالت کنید کمپوست فعال دارید . کمپوست سازی غیر فعال حداقل زمان و انرژی شما را طلب می کند . این کار از طریق جمع آوری مواد آلی در یک توده دلخواه انجام می گیرد .

ممکن است زمان آن طولانی باشد ( یک یا دو سال ) ولی مواد آلی در هر نمونه ای به کمپوست تبدیل خواهد شد . استفاده از یک حصار سه طرف از جنس سیم یا آجر بهتر از توده بهم ریخته ای در حیاط شماست و باعث ایجاد یک توده منظم و زیبا می شود به آن علف های کوتاه شده ، برگ و زائدات آشپزخانه را اضافه کنید ( همیشه این مواد را با 8 اینچ مواد دیگر ترکیب کنید ) توده کمپوست به مروز زمان در اثر تجزیه  تحلیل می رود .

برای دیدن کمپوست تولید شده در ته مخزن یک تا دو سال صبر کنید . وقتی آماده شد ، با بیل آنها را در فرغون ریخته و در باغچه خود بریزید .

مواد سبز و قهوه ای رنگ را برای داشتن یک ذخیره کمپوست تولید شده بیفزائید . بعد از سال اول بیشتر توده های ساده چند متر معکبی کمپوست تولید می کنند .

کمپوست سازی فعال ، حضور فعال شما را می طلبد که شامل زیر و رو کردن گهگاه توده تا صرف کامل انرژی و زمان شما می شود .

اگر از تمام تکنیک های کمپوست سازی استفاده کنید ، پس از 3 تا 4 هفته به کمپوست دست پیدا می کنید . سرعت کمپوست سازی شما بستگی به چگونگی جمع آوری مواد ، خرد کردن آنها و ترکیب آنها یکدیگر دارد . دسترسی به کربن و نیتروژن متعادل در صورتی که توده کمپوست را سریعاً تهیه کنید آسان تر خواهد بود . لایه بندی مواد کار سختی است ولی مخلوط کردن مواد با یکدیگر هم به همان شکل عمل می نماید .

برای تولید کمپوست فعال روش کلی زیر انجام پذیر است :

موادی را که می خواهید کمپوست نمایید بصورت لایه ای به ضخامت 7 تا 10 سانتیمتر روی سطح زمین یا حفره ای که روی زمین تهیه نموده اید ، قرار دهید و به ازای هر سطل از مواد کمپوست شونده حدود 100 گرم فسفات دی آمونیوم یا سوپر فسفات بر روی مواد اضافه کنید .

( در صورتی که از سوپر فسفات استفاده می کنید بهتر است حدود 40 گرم اوره به ازای هر 100 گرم سوپر فسفات اضافه می شود ) پس از پاشیدن کود شیمیایی اقدام به آب پاشی این لایه نموده و سپس لایه های جدید را به همین شکل اضافه کنید .

می توان لایه هایی از کود حیوانی و یا خاک را بطور متناوب با لایه های مواد کمپوست شونده قرار داد . در صورتی که از لایه های کود حیوانی استفاده می شود . به اضافه کردن کود ازت در زمان انباشتن مواد کمپوست شونده نیازی نیست .

اما به فسفات و همچنین سولفات کلسیم ممکن است نیاز باشد . ترکیب کودشیمیایی که برای تحریک و تکمیل پوسیدگی و تعادل عناصر به کمپوست اضافه می شود به نسبت کربن به ازت و ترکیب شیمیایی مواد کمپوست شونده بستگی دارد .

پاشیدن چند کیلوگرم اوره به ازای هر تن مواد کمپوست شونده روی توده کمپوست قبل از هر بار آبپاشی مفید است در مورد بقایای چوب بری ها لازم است کلیه عناصر غذایی به کمپوست اضافه شود  . مواد کمپوست شونده را می بایستی همیشه مرطوب نگه داشت و هر 2 تا 4 هفته آن را مخلوط و زیر و رو نموده تا به خوبی تهویه و یکنواخت گردد .

زیر رو کردن زیاد توده موجب می شود که حرارت کمپوست بالا نرفته و آفات و عوامل بیماری زای موجود در مواد از بین نرود .

تجزیه غالباً در دمای داخلی بین 104 تا 131 درجه فارنهایت اتفاق می افتد . 

ترمومترهای کمپوست را می توان در مغازه های لوازم کشاورزی پیدا کرد . جابجایی توده وقتی توده در بین این دماها باشد تولید نمی شود . ولی هنگامی که دما بین 104 یا بالای 131 درجه فارنهایت باشد باید توده را زیر و رو کرد . این کار باعث می شود تا توده کمپوست در اوج خود عمل کند .

بسیاری از میکروب های بیماری زا پس از 10 تا 15 دقیقه قرار گیری در معرض دمای 131 درجه فارنهایت کشته می شوند .

هر چند که برخی از آفت های گیاهی تنها وقتی می میرند که در معرض دمای 140 تا 150 درجه فارنهایت قرار بگیرند . اگر مشکل شما آفت های گیاهی هستند بگذارید در مرحله اول گرم کردن دمای توده به 150 درجه برسد و بعد دما به دمای اصلی برگردد .

کمپوست زمانی آماده مصرف می شود  که مواد کمپوست شونده پوسیده و پودر شده باشند .

مدت لازم برای کمپوست شدن با مواد مصرفی و شرایط فوق فرق می کند .

زباله های شهری پس از مدتی حدود 6 هفته کمپوست می شوند .

کمپوست شده کامل خاک اره گاهی چندین ماه طول می کشد معمولاً خاک اره را حدود 6 هفته در شرایط مناسب می پوشانند تا ترکیبات سمی محلول آن پوسیده شوند و سپس مصرف می کنند .


تهیه کمپوست در کارخانه ها

فرآیند تولید کود در کارخانه به روشی طراحی شده است که طی آن علمیات تخمیر در یک سالن سر پوشیده انجام گرفته که با کنترل دما و رطوبت و هم زن و هوا دهی به موقع توده زباله ، علاوه بر کاهش زمان تخمیر زباله از تولید و انتشار بوهای نامطبوع جلوگیری به عمل می آید .

تولید کود آلی به طور کلی در 3 بخش صورت می گیرد :

1- سالن پذیرش         2- سالن تخمیر          3- آماده سازی نهایی

زباله های حمل شده از سطح شهر در داخل این سالن تخلیه شده و سپس لودر مواد داخل سالن را توزیع نموده و در محدوده ای به مساحت تقریبی 1000 متر مربع انبار می کند .

در زمان شروع به کار کار خانه مواد توسط ماشین آلات به داخل هاپر ریخته می شود و از آنجا توسط یک واحد نوار نقاله زنجیری به خطوط دیگر هدایت می گردند .

مواد در مسیر انتقال از روی نوارهای نقاله وارد سرند دوار اولیه و بعد از آن سرند ثانویه می شود . این دستگاه ها وظیفه جداسازی قطعات درشت را دارند و دارای طول حدوداً 9 متر و قطر دهانه 5/2 متر و چشمه هایی به قطر 5 و 10 سانتیمتر می باشند .

مواد در مسیر خط پس از عبور از سرندها به دو قسمت زیر گذر سرند و سرریز تقسیم می شوند . موادی که دارای ابعاد بزرگتری هستند با شیب ملایمی که سرندهای دوار دارند به خروجی ها هدایت شده و پس از عبور از یک مرحله جداسازی دستی که توسط نیروی انسانی در دو سوی خط انجام می شود ، ضایعات تخلیه نایلکس به بیرون سالن هدایت و جهت دفن در محل دفن زباله شهری بارگیری می گردند .

در سالن تخمیر عملیات توده گذاری ، همزنی و هوا دهی به طور پیوسته انجام می گیرد .

مواد ابتدا از طریق یک دستگاه نوار نقاله وارد کریدوری که در وسط سالن تعبیه شده می گردد و سپس از طریق دستگاهی به نام تریپر که در طول کریدور قادر است روی ریلهای خاص خود حرکت کند به روی یک پل فلزی و نقاله های زنجیری هدایت مواد در کف سالن ریخته می شود .

در این سالن در مجموع 24 محدوده مجزا (‌پایل ) با ظرفیت هر یک 350 تن وجود دارد .

لازم است که یک سیستم تهویه بسیار قوی حاوی حداقل 12 فن فشار قوی در سالن تعبیه شود در سالن تخمیر کارخانه کمپوست به منظور انبار کردن لایه ای مواد و همزنی معمولاً از مجموعه ای به نام استاکر که شامل یک واحد پل فلزی با دهانه حدوداً 26 متر و یک واحد همزن مارپیچی استفاده می شود .

هوادهی و همزنی مواد که فرمان های به هنگام آن از طریق اتاق کنترل و کامپیوتر صنعتی صادر می شود در سیکل تقریبی 22 روز ادامه یافته و نهایتاً پس از طی این دوره توسط لودر و کمپرسی به محوطه انبار هدایت شده که این مواد به مدت 60 روز نیز در محوطه باز نگه داری می گردند .

پروسه تخمیر در یک محیط سرپوشیده که دما ، رطوبت و میزان هوای ورودی آن قابل کنترل است انجام می پذیرد . بنابراین ضمن آن که از تخصیص زمان اضافی برای نگه داری مواد در طول دوره از خروج مواد مغزی گیاه در شیرابه استمالی جلوگیری شده و محصول تولیدی از کیفیت مطلوبی برخوردار می شود .

رد طی دوره 22 روزه  ماندگاری مواد در این سالن ، مواد آلی توسط میکرو ارگانیزم های موجود در زباله و حضور هوایی که توسط فن هایی از کف سالن به داخل توده زباله دمیده می شود تجزیه می گردد .

حاصل این فرآیند تجزیه دی اکسید کربن ، بخار آب و یک ته مانده جامد و مقدار قابل توجهی انرژی است .

این مواد بدست آمده طی مراحل دیگری آماده سازی نهایی کمپوست ایده آل تبدیل شده پس از بسته بندی به جهت فروش عرضه می گردند .