سبز نیوز

سبز نیوز

مطالب کاربردی گیاهان زینتی.گیاهان دارویی.کشت قارچ.کشت گلخانه ای.تراریوم و بونسای
سبز نیوز

سبز نیوز

مطالب کاربردی گیاهان زینتی.گیاهان دارویی.کشت قارچ.کشت گلخانه ای.تراریوم و بونسای

روشهای تکثیر گیاهان

روشهای تکثیر گیاهان :
 

هدف علم ازدیاد گیاهان ، افزودن به تعداد گیاهان با حفظ ویژگیهای ارزشمند آنها می‌باشد.

برای این منظور گیاهان به روشهای جنسی و یا غیر جنسی تکثیر می‌شوند. اکثرا در طبیعت ، گیاهان از طریق بذر به ادامه نسل می‌پردازند. هر کدام از بذرها از نظر ژنتیکی ساختار منحصر به فرد خود را دارند که ناشی از آمیختگی والدین می‌باشد.

برای تولید مثل موفق گیاهان توسط انسان سه جنبه مختلف مورد نظر می‌باشد. داشتن اطلاعات عملی و مهارتهای لازم جهت ازدیاد گیاهان ، نظیر کشت بذر ، نهال و نشا ، پیوند زدن ، تهیه قلمه و ریشه‌دار کردن آن هنر ازدیاد نباتات بشمار می‌آید، داشتن اطلاعات لازم در مورد رشد و نمو ساختار گیاه و شرایط رشد که علم ازدیاد گیاهان محسوب می‌شود. جنبه سوم ، داشتن اطلاعات کافی در مورد روشهای ازدیاد گونه‌های مختلف گیاهی می‌باشد.

 

تکثیر جنسی گیاهان

تکثیر جنسی گیاهان شامل ترکیب یاخته‌های جنسی نر و ماده و تشکیل بذر می‌باشد. تکثیر جنسی با نصف شدن و کاهش کروموزومی گامتهای نر و ماده ، آغاز می‌شود و بعد از لقاح تعداد کروموزومها به تعداد اولیه افزایش می‌یابد و با بوجود آمدن ژنوتیپهای جدید همراه است. شکل ظاهری (فنوتیپ) گیاه و انتقال صفات از نسلی به نسل دیگر توسط ژنها تعیین می‌شود.

 

فرآیند زایشی گیاه

فرآیند زایشی گیاه با تشکیل گل ، آغاز می‌شود و این تغییرات شامل گل انگیزی ، گل آغازیاختصاصی شدن و تشکیل گل و شکوفایی است. از ترکیب گامتهای نر و ماده ابتدا تخم حاصل می‌شود و تخمک تلقیح یافته به دانه تبدیل می‌شود. تخم دارای خاصیت "خود تولیدی" بوده و حاوی اطلاعات ژنتیکی مورد نیاز برای تولید یک گیاه کامل می‌باشد. عواملی همچون دما ، طول روز ، هورمونهای گل انگیزی و تغذیه گیاه در تمایز و تشکیل گل ، دخالت دارند.

 

تشکیل بذر

دانه‌های گرده بعد از جوانه زدن بر روی کلاله ، لوله گرده را حاصل می‌کنند. لوله گرده پس از عبور خامه وارد تخمدان شده و در نهایت به کیسه جنینی رسیده و عمل لقاح صورت می‌گیرد. لوله گرده حاوی دو هسته جنسی میباشد. یکی از هسته‌ها با تخمزا ترکیب شده و تخم دیپلوئید حاصل می‌شود. هسته دیگر با هسته ثانویه کیسه جنینی ترکیب شده و آندوسپرم ترپپلوئید را بوجود می‌آورد. پوششهای تخمک بعد از لقاح و در حین رشد و نمو بذر ، تغییر حالت داده و پوسته بذر را حاصل می‌کنند.  بذر شامل جنین، مواد غذایی و پوسته بذر می‌باشد.


جوانه زدن بذر

بذر تخمک لقاح یافته است و در هنگام جدا شدن از پایه مادر ، حاوی جنین ، مواد غذایی و پوسته می‌باشد. بذرهایی که از پایه مادر جدا می‌شوند رطوبت آنها کاهش می‌یابد و فعالیت حیاتی آنها در حد پایین می‌باشد. فعال شدن ماشین متابولیکی جنین موجب جوانه زنی بذر و رویش گیاه جدید می‌شود. جوانه‌زنی شامل پاره شده پوسته بذر ، ظاهر شده چند میلیمتر از ریشه‌چه می‌باشد. در جوانه‌زنی بذر نوع ویژه‌ای از مولکولهای mRNA دخالت دارند، تعادل هورمونی کنترل می‌شود و میزان اسید جیبرلیک در بذر افزایش می‌یابد. و با تولید ساقچه و برگها ، گیاه جدید تولید می‌شود.

 

مزایای تکثیر جنسی

امکان انبار کردن بذر در شرایط مناسب و کشت آن در سالهای بعد ، ارزان و اقتصادی بودن ازدیاد توسط بذر ، عدم انتقال بیماریهای ویروسی توسط بذر ، سازگار بودن بذر به شرایط متغیر محیطی ، امکان ازدیاد اکثر گیاهان زراعی ، تکثیر پایه‌های بذری برای درختان میوه ، ازدیاد کلونهای اصلاح شده توسط بذر و ... از مزایای تکثیر جنسی گیاهان محسوب می‌شوند.


تکثیر غیر جنسی گیاهان

در تولید مثل غیر جنسی ، تقسیم یاخته‌ای بدون کاهش کروموزومی (میوز) اساس کار می‌باشد. بطوریکه گیاهان تولید شده حاوی اطلاعات ژنتیکی پایه مادر می‌باشند. تقسیم یاخته‌ای توسط سلولهای غیر جنسی (سوماتیک) انجام می‌گیرد. تقسیم مستقیم یاخته‌ای عامل تشکیل بافت پینه در محل زخم و باززایی و بهبود زخم است و تکثیر رویشی را بوسیله قلمه ، پیوند و خوابانیدن شاخه ممکن می‌سازد. این روش تکثیر در کشت بافت نیز مطرح بوده و می‌توان گیاهان جدید را از این طریق تولید نمود. سلول رویشی زنده گیاهان ، دارای قدرت تولید یک گیاه کامل می‌باشد و این پدیده را قدرت خودسازی (Totipotency) می‌نامند و گیاه تولید شده بطور کامل اطلاعات ژنتیکی یاخته های مادری را خواهد داشت.

 

روشهای تکثیر غیر جنسی گیاهان

قلمه زدن

قلمه قسمتی از گیاه است که معمولا حاوی جوانه بوده و بعد از جدا کردن از پایه ، در محیط کشت ریشه‌دار می‌گردد. قلمه زدن معمولترین روش ازدیاد غیر جنسی بوده که آسانتر و ارزانتر از دیگر روشهای غیر جنسی می‌باشد. گیاهان تولید شده از طریق قلمه گیری شبیه پایه مادر و شبیه یکدیگر بوده و در آنها تفرقه صفات حاصل نمی‌شود.


خوابانیدن شاخه

در این روش شاخه مورد نظر را قبل از جدا کردن از پایه مادر ، در محیط کشت ریشه‌دار نموده، سپس از پایه مادر جدا می‌کنند و به عنوان گیاه جدید مورد استفاده قرار می‌دهند. در شاخه‌هایی که به عنوان وسیله ازدیاد بکار برده می‌شوند، ریشه‌های نابجا حاصل میشود.


پیوند زدن

پیوند عبارت است از اتصال دو قطعه از بافت زنده گیاه بر روی یکدیگر که منجر به تشکیل یک گیاه مستقل می‌گردد. قسمت بالای محل پیوند را پیوندک می‌نامند. پیوندک وظیفه عمل فتوسنتز و تشکیل محصول را به عهده می‌گیرد. پایه بخش پایین محل پیوند است که قسمتی از تنه و سیستم ریشه را بوجود می‌آورد.

 

ازدیاد بوسیله ساختارهای رویشی

برخی از گیاهان نظیر گیاهان چند ساله علفی دارای ساختارهای ویژه رویشی می‌باشند که می‌توان گیاه مورد نظر را توسط این نوع ساختارها ، زیاد کرد. از این ساختارها می‌توان به پیاز ، ساقه غده‌ای ، ریزوم ، پاجوش و ... اشاره کرد.


ریزازدیادی

این روش شامل تولید گیاه با استفاده از قسمتهای بسیار ریز گیاه نظیر بافتها و یاخته‌ها در شرایط ضد عفونی شده و در محیط کشت مصنوعی با استفاده از سیستم درون شیشه‌ای می‌باشد. این روش را بطور کلی ، کشت بافت می‌گویند.


مزایای تکثیر غیر جنسی گیاهان

تولید گیاهان یکدست و متجانس و شبیه پایه مادر ، کوتاه کردن دوره نونهالی ، ازدیاد گیاهان بکربار ، کنترل شکل و مراحل رشد و گوناگونی روشهای غیر جنسی ، از مزایای این روش تکثیر محسوب می‌شود.


معایب ازدیاد غیر جنسی گیاهان

از معایب ازدیاد غیر جنسی پر هزینه بودن و امکان انتقال عوامل بیماریزا توسط این روش می‌باشد. از عوامل بیماریزا می‌توان به قارچها ، باکتریها و ویروسها اشاره کرد.

گیاهان تولید کننده تار عنکبوت

با وارد کردن ژن تارعنکبوت به سیب زمینی و توتون, این گیاهان قادر به تولید مقدار قابل توجهی تار عنکبوت در بافتهای خود خواهند شد. 
ادامه مطلب ...

تولید نهال

بذر درختان میوه و درختان غیرمثمر را نیز ابتدا در خزانه می کارند و نهال های حاصل را پس یا قبل از پیوند زدن به محل اصلی منتقل می نمایند.

به این نوع خزانه «نهالستان» می گویند. هدف از ایجاد نهالستان تأمین و انتخاب نهال های مناسب و قوی برای عمل پیوند زدن می باشد.

برای احداث نهالستان خاک را به طور عمیق در پاییز شخم می زنند و با انجام عملیات خاک ورزی ثانویه کلوخه را خرد و نرم و سطح خاک را مسطح می سازند، سپس با افزودن کود حیوانی و شیمیایی، حاصلخیزی خاک را تقویت می نمایند و در پایان با بیل و یا با شیار سازها زمین را به صورت جوی پشته در می آورند تا امکان کاشت بذر درختان مهیا گردد. معمولاً خاک کف جوی ها را با افزودن ماسه قدری سبک نموده ، بذرها را در آن می کارند. انجام عملیات آبیاری و وجین و تنک کردن و ... سایر مراقبت های داشت ضروری است.
مهمترین مسئله در ایجاد فضای سبز کاشتن نهال می باشد . برای رسیدن به هدفهای پیش بینی شده در تولید و کاشت نهال و بیشترین اهمیت را کیفیت بذری که کاشته می شود و عوامل کاشت به عهده دارند .

اساسی ترین کار درشروع در تولید و استقرار نهال خواهد بود و با توجه به اینکه جنگلکاری پر هزینه و بسیار پر زحمت می باشد لذا باید نهال مناسب که از بذر مناسبی تولید شده باشد به عرصه کاشت منتقل شود . برای تشریح اهمیت موضوع ضرورت تولید بذر مناسب و عواملی را که در کاشت نهال دخالت دارند مختصراً توضیح می دهیم.

امروزه نسبت حجم ریشه به سابقه به عنوان شاخص برای تعیین کیفیت نهال به کار می رود علاوه بر این عوامل دیگری مانند قطریقه و سیستم ریشه ای مطلوب مورد نظر می باشد و درتعیین نسبت زنده مانی نهال موثر خواهد بود . هنگامی این شرایط فراهم خواهد شد که تکنیکهای مختلف مانند هرس ریشه ، باز کاشت کردن ، آبیاری کردن ، کود دادن و سایر عوامل دیگر به موقع انجام شود .

بخصوص داشتن اطلاعاتی در مورد مبداء بذر خصوصیات ژنتیکی بذر و نهال ضروری است .

اگر تولید نهال ونهال کاری بدون آگاهی از مبداء از مبداء و ژنتیک بذرانجام شود امکان دارد که این نهال کاری در قدمهای اولیه مستقر شود ولی این عمل موقتی بوده و ممکن است بعداً با شکست روبرو شود . بهر حال مبداء و ژنتیک بذر باید روشن و مشخص باشد و مهمترین عامل استقرار بعدی نهال و درصد زنده مانی نهالکاری کاشته شده خواهد بود .

در این مقاله تحت این شرایط و اصول اساسی در مورد تکنیک های تولید نهال در نهالستان اطلاعاتی دراختیار خوانندگان قرار خواهد گرفت .


تکنیکهای کاشت :

انتخاب محوطه بذرکاری :

بسترهای کاشت وبازکاشت در واقع بسترهایی هستند که نهالستان به منظور بذرکاری و انتقال نونهال ها آمده می شوند برای کاشت گونه ای حساس محل کاشت در قسمتهای محافظت شده تغییرات جوی درنهالستان انتخاب می شود . به طوریکه نور خورشید صبح به آن نتابد و قسمت خواص فیزیکی باعث افزایش مواد غذایی خواهد شد . برای خاکهای شنی درصد مواد آلی مناسب 2 % و برای خاکهای سنگین 3% توصیه می شود .

درصورتیکه درصد مواد آلی کمتر از مقادیر ذکرشده باشد خواص فیزیکی و ساختمان خاک نامناسب بوده و مواد غذایی آن کم می باشد . البته متقابلاً درصورت زیاد بودن درصد مواد آلی نسبت ازت به کربن بهم خورده و این نسبت بالاتر از نسبتی خواهد بود که مناسب فعالیت میکروارگانیسم های خاک میباشد . دراین صورت فعالیت آنها افزایش پیدا کرده و ازت زایدی آزاد شده و باعث کاهش فسفر درخاک می شود . بهمین دلیل باید تجزیه خاک قبل از اضافه کردن مواد به خاک انجام شود ومقدار عناصری که به خاک باید اضافه نمود بر اساس گونه ای که تحت کشت خواهد شد تعیین شود .


ضد عفونی کردن بستر بذر :

گاهی ضرورت دارد که بستر های بذر علیه آفات و بیماریهای مختلف و علف های هرز بذرکاری شده از سرمای بهاره و یخ زدگی سطح خاک درامان باشد . قسمتهایی از نهالستان که ذکر شده برای کاشت و بازکاشت سوزنی برگان مناسب است و کلاً باید به این نکته توجه داشت :

در اراضی زیر کشت سال قبل کاشت بذر مناسب نیست و قطعاتی که به صورت آیش زیر کود سبز قرار داشته است مناسب تر می باشد . خاکهای ماسه ای لومی مناسبترین قطعه نهالستان برای بذرکاری است و درصورتیکه چنین قطعه ای در دسترس نبود می توان با اضافه کردن ماسه و کمپوست و پیت نسبت به اصلاح خاک اقدام نمود مساله حاصلخیزی در انتخاب قطعه مهمترین مساله میباشد و لی در خاکهای بسیار حاصلخیز نیز نهالها رشد قدی کرده و ریشه ها توسعه مطلوب را پیدا نمیکنند و این ریشه ها قادر به تغذیه نهال درمرحله استقرار در زمین اصلی نخواهند بود .

یکی دیگر از نکاتی که باید رعایت شود زهکشی خوب خاک بستر کاشت میباشد زیرا درصورت ضعیف بودن زهکشی ریشه ها خواهند پوسید . بادگیر نبودن قسمتهای انتخاب شده نیز یکی از عوامل موثر خواهد . به هر حال در صورتیکه قطعه دیگری وجود ندارد باید به وسیله بادشکن های مصنوعی یا بادشکن سبز محافظت شود


آماده کردن بستر کاشت :

بذر پاشی و جوانه زدن بذر موقعی آسان خواهد بود . که بستر بذر کاملاً تسطیح شده و از شنهای درشت و باقیمانده گیاهان و کلوخه های سخت پاک شده باشد . بستر بذر یا وسیله کارگر آماده میشود و یا با استفاده ازماشین آلات مخصوص مهیا می شود . سطح بستر بذر میبایست کاملاً صاف بوده و امتداد آن در یک خط مستقسم باشد ، رعایت این مساله برای انحام عملیات مکانیزه کاملاً ضرورت دارد . معمولاً عرض 20/1 مترو فاصله بین بستر های بذر یا راهرو 40 سانتیمتر در نظر گرفته می شود . طول بستر های بذر تابع طول قطعه می باشد .

اختلاف ارتفاع بستر بذر یا راهروها در شرایط معمولی 10 سانتیمتر و درشرایطی که مساله زهکشی خاک مطرح باشد 25- 30 سانتیمتر در نظر گرفته می شود . شیب طولی بسترهای بذر نباید بیشتر از 3 درصد باشد .

شرایط زهکشی در سطح خاک و عمق خاک ، فرسایش و برآورد اقتصادی در سیستم آبیاری نکات مهمی هستند که در طراحی روشهای آبیاری در بسترهای بذر میبایست در نظر گرفته شود .

در شرایط زهکشی نامناسب بسترهای بذر در امتداد شیب استقرار پیدا میکنند و در شرایطی که خطر فرسایش به وسیله جریانهای سطحی و بارش وجود دارد بسترهای بذر در امتداد خطوط کشوری احداث خواهد شد . موقعیکه شرایط زهکشی و سایر شرایط مناسب باشد بسترهای بذر باید عمود بر جهت باد قرار گیرند .

زیاد کردن گل سُرخ


برای زیادکردن اقسام بوته های گل سرخ راههای متعددی وجود دارد که هریک از آنها به نسبت خواصی را که دارد میتواند مورد استفاده علاقمندان واقع گردد :

 

۱ – کاشتن دانه های گل سُرخ :

دو موقع از کاشتن دانه های گل سُرخ برای زیاد کردن آن میتوان استفاده کرد . یکی برای بدست آوردن جورهای تازه و دیگری کاشتن دانه های نسترن برای تهیه پایه های جوان و سالم قابل پیوند .

 

الف – برای بدست آوردن جورهای تازه ای از گل سُرخ :

باید میوه هائی را که به این منظور روی بوته ها باقی گذارده اند (این میوه ها حاصل گلهائیست که با قسم یا جور دیگری کشنگیری شده یا بواسطه و جود اقسام و جورهای متنوع زیاد دراطراف آن فکر می کنند بطور طبیعی عمل کشنگیری روی آنها انجام شده ) اواسط پائیز موقعی که کاملا رسیده باشد ، قبل از شروع سرما و یخبندان بچینند ، نشانه رسیدن میوه گل سرخ موقعی است که میوه ها رنگ انداخته و نارنجی رنگ می شوند .

ولی باید دانست در بعضی از اقسام گل سرخ مخصوصا دورگه های چای میوه ها بزحمت رنگ می اندازند و بطور کلی موقع رسیدن میوه ها بسته به نژاد – منطقه و محل کاشت فرق می کند .

میوه های رسیده را باید همان موقع چیدن ، اواسط مهر یا آبان بکارند ( زیرا تخم میوه های این گل پس از چیدن خیلی زود قوه نامیه خود را از دست می دهد ) اگر تخمها کاملا نرسیده و هوای آن منطقه سرد شده ، برای آنکه قوه نامیه آن کامل شود ، تخمها را لای خاک اره یا ماسه نرم کمی مرطوب طبقه طبقه می چینند تا وقتی که برسد .

 

خزانه ای که در آن دانه ها را میکارند ، اگر در گلخانه باشد مناسب تر است . در غیر این صورت باید از تغارهای مخصوص بذرکاری استفاده کرد .خزانه یا تغار را با خاکی که تجزیه شده قبلا تهیه کرده اند پُر کرده روی آنرا صاف نموده ، دانه ها را به ردیف مرتب روی خاک می چینند، بعضی ها برای اینکه خاک خزانه تقویت شده و کمک موثری به سبز شدن تخمها کند ، با خاک هر خزانه ۱۰۰ تا ۱۵۰ گرم گوگرد و مقداری سولفات دوفر سفید و کمی از کودهای شیمیایی داخل می کنند .

آماتورها برای احتیاط و پیش گیری از بروز آفات حیوانی و قارچی ، خاک خزانه را دو ماه قبل از موقع کاشتن با محلول( فورمول Formol ) ضد عفونی کرده یا همان موقع کاشتن باتزریق سولفور دو کاربون این کار را انجام می دهند تا پس از آنکه بوته ها سبز شدند دچار آفات مذکور نشوند . پس از آنکه دانه ها را روی خاک مرتب چیدند ، آهسته با کف دست آنها را فشارباید داد تا دانه خوب به خاک بچسبد و روی آنرا با قشری بضخامت ۱ تا ۱/۵ سانتیمتر شن پوشانده ، خزانه را آبیاری می کنند .تخمها بسته به اقسام مختلف آن از ۳۰ الی ۹۰ روز بعد از کاشتن سبز میشوند . پس از سبز شدن باید آب دادن را کمتر کنند تا ریشه بوته ها که خیلی ظریف است نپوسد ، تا موقعی که هوا سرد و یخبندان است ، این بوته ها را باید در گلخانه یا در زیر شاسی نگهداری کرد . پس از مساعد شدن هوا آنها را بیرون آورده در خزانه دیگر با فواصل بیشتری نشاء کرده یا آنکه جداگانه میکارند .

بوته های نو را باید هر هفته یا ۱۵ روز یک مرتبه بازدید کرد تا اگر آثاری از " شته سبز " یا " پارازیت " های دیگر روی آنها مشاهده شود بوسیله محلول سولفات دو نیکوتین و یا سموم دیگر با آنها مبارزه کنند تا از ضعیف شدن بوته ها جلوگیری شده زودتر رشد نمایند .

پس از اینکه بوته ها قوی شدند سال دوم آنها را یا در کَرت مخصوصی با فاصله ۵۰ سانتیمتر کاشته یا در گلدانهای بزرگتری میگذارند تا شروع بگل دادن کند .

ب – کاشتن دانه های نسترن برای پایه :

از اواسط شهریورماه که میوه های نسترن قرمز میشود باید آنها را چیده بعد همه آنها را در لاوک چوبی یاتغاری ریخته آهسته با دسته هاون چوبی یا گوشت کوب له کنند تا دانه ها از گوشت میوه جدا شود .

سپس آنها را چند دفعه با آب فراوان شسته دانه های ریز و پوک را که روی آب میایستد جدا کنند تا دانه سالم و درشت و پاک بدست آید.

چون موقع کاشتن این دانه ها ، بسته به وضعیت منطقه یکی از ماههای مهر، آبان و آذر یا اواخر اسفند میباشد ، برای آنکه قوای نامیه خود را از دست ندهند باید فورا دانه ها را خوب خشک کرده لای طبقات شن یا نرمه زغال چوب بچینند .

موقع مناسب دانه ها را در کرت های وسیعی که خاک کرتها را باید قبلا حاضر کرده و به اندازه کافی عمیق باشد ، به ردیف بفواصل ۲۰ سانتیمتر و عمق یک سانتیمتر میکارند .

اگر دانه ها را پائیز کاشته اند برای جلوگیری از نفوذ سرما و یخ زدن ، بهتر است روی کرتها را با قشری از پهن اسب پوشاند .

دانه ها بهار سبز میشوند و پائیز بعد آنها را بیرون آورده در کرتهای دیگری بفواصل ۳۰ سانتیمتر میکارند . تا قبل از رشد کامل بوته ها که قابل پیوند کردن بشوند باید مواظبت کرد امراضو آفاتی از قبیل " زنگ – آردک ( سفیدک) – شته سبزو قرمز " و غیره به آنها سرایت نکند.

برای پیشگیری بهتراست چندمرتبه بوته ها را با محلول "سولفورون" ( گوگرد محلول در آب ) یا محلول یک درهزار "پرمنگنات دو پطاس " یا محلول " بوردله "( کات کبود و آب صابون ) سمپاشی کنند . این بوته ها را سال دوم یا سوم باشکالی که میل دارند میتوان پیوند کرد .

 

۲ – قلمه زدن :

برای آنکه بتوان در مدت کوتاهتری بوته های سالم و قوی برای پایه بدست آوزد یا در نبودن پایه برای پیوند یکی از اقسام گل سرخ را زیاد کرد ، قلمه زدن را انتخاب کرده اند .

قلمه بعضی از نژادها و اقسام گل سرخ با کمال سهولت نتیجه می دهد و در مدت کوتاهی ریشه میدهد و با این وسیله میتوان تعدادی از یک قسم یا جور بدست آورد .

بین جنسها و اقسام مختلف گل سرخ آنها که برای قلمه زدن مناسبند بشرح زیرمی باشند:

 

۱ – گل سرخ های بنگال ( Rosier du Bengale ).

۲ – گل سرخ های جزیره بوربون(Rosier de lile Boorbon ).

۳ – گل سرخ های منگوله و دو رگه های آن

۴ – گل سرخ های چای( Rosier adeur de the ) و چند جور از دو رگه های آن.

۵–انواع گل سرخهای پولیانتا(RosierPolyantha Moltiflore).

۶ – گل سرخ های پُر گل ویشور(Wichuriana Multiflore ) .

 

بوته ای که از قلمه گل سرخ حاصل میشود چون همه قسمتهایش از یک قسم یا جور است یک خاصیت دارد و آن اینست که مانند پیوندهای روی نسترن باغبان مجبورنیست دائمآ مواظب گرفتن و حذف پاجوشهائی که از ریشه میروید باشد تا بوته ها راضعیف و خراب نسازد.

ولی از طرفی تعداد بوته ای را که بوسیله قلمه می توان از یک بوته بدست آورد چند برابر کمتر از آنست که بوسیله پیوند ممکن است حاصل نمود . زیرا از هر چشمه ساقه یک پیوند میتوان گرفت ، در صورتیکه ساقه ای را که برای قلمه انتخاب میکنند باید دست کم چند چشمه داشته باشد ، باضافه غالبآ ریشه اقسامی که آنرا بوسیله قلمه زیاد کرده اند دوام زیادی نداشته و بالاخره بیشتر از جورهای گل سرخ را بوسیله قلمه نمی توان زیاد کرد. بهترین زمان برای قلمه زدن گل سرخ اواخرتابستان (شهریورماه) است . در این ماه شاخه هائیرا که مغزش چوبی شده با قیچی باغبانی چیده بقطعات ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتری تقسیم میکنند، بطوریکه ابتداء و انتهای هر شاخه یک چشمه داشته باشد .

بعد برگهای شاخه را بقسمی با قیچی می چینند که یک تا دو سانتیمتر از دم برگها بساقه بماند ، قلمه ها را در گلدان یا تغار و یا جعبه مخصوص قلمه که از چهارپنجم شن نرم شسته و یک پنجم خاک تازه باغچه و خاک برگ پُر شده بفواصل ۲ تا ۳ سانتیمتر پهلوی هم فرو کرده و اگر هوا متغیر و نامساعد باشد روی آنها را حباب شیشه ای می گذارند و یا نایلون می کشند .

مدتهاست که هورمونهائی برای تسریع در ریشه کردن قلمه ها ساخته شده که ممکن است قبل از آنکه قلمه ها را در خاک فرو کنند ، باندازه دو سانتیمتر از ساقه ها را یکی دو روز در محلولی از آن هورمون گذارده بعد در خاک فرو کنند تا زودتر ریشه کرده به نتیجع برسد . زمستان باید قلمه ها را زیر شاسی یا نقاط کم آفتاب گلخانه گذاشت. بهار سال بعد که قلمه ها ریشه کرده و از هرکدام شاخه های تازه بیرون آمد ، آنها را به آهستگی بطوری که نرمه ریشه ها صدمه نبیند از خاک بیرون آورده در محل مخصوص بآن میکارند .

 

گل رُز دو رگه ویرژو(virgo )

 

۳ – خواباندن شاخه :

زمانیکه فصل قلمه زدن نباشد برای زیاد کردن بوته های قسم خاصی از گل سرخ به طریق خواباندن شاخه متوسل میشوند .

خواباندن شاخه در اقسام و جورهای پا بلند که برای قلمه زدن هم مناسب است و بیشتر در اقسام رونده عملی می باشد .

اوائل بهار شاخه هایی را که به اندازه کافی بلند و قابل خم شدنست قسمتی از آنرا از نزدیک زمین خم کرده در گلدان یا زمین پای بوته زیر خاک می کنند . پائیز یا بهار سال بعد که شاخه های خوابانده شده ریشه کرده است آنها را از بوته اصلی جدا کرده و موقع مقتضی با کمال احتیاط بیرون آورده در نقطه دیگر میکارند .

 

۴ – پیوند : برای ازدیاد اقسام گل سرخ ، دو نوع پیوند معمول و مورد عمل است .

۱ – پیوند شکمی : که در بهار تا اوائل تابستان و ماه اول پائیز که شیره نباتی در جریان بوده و شاخه ها خوب پوست میدهند میزنند .

۲ – پیوند روی ریشه که زمستان در گلخانه می زنند : قبل از توضیح هریک از اقسام پیوند باید پایه های مناسب برای پیوند را شناخت تا زحمتی که میکشند بی نتیجه نماند . مناسب ترین اقسام را برای پایه باید انتخاب کرد که در زیر شرح داده میشود .

 

پایه برای گل سرخ های پا کوتاه :

از معمول ترین و بهترین اقسام گل سرخ برای پایه باید نسترن معمولی کوهی ( رُزا کانینا Rosa Canina ) را نام برد که بواسطه دوام زیاد در مقابل آفات و امراض و سختی شاخه هایش با آنکه تیغهایش موقع پیوند خیلی بدست آسیب می رساند بهترین قسم برای پایه تشخیص داده شده و امروزه بین همه پرورش دهندگان و باغبانان معمول است .

اقسام دیگری از گلهای وحشی مانند ( رُزا لاگسا Rosa Laxa) که اصل آن از سیبری است و گل سرخ ( پولیانتاRosa Polyantha) در مواردیکه نسترن کوهی نباشد قابل استفاده است .

 

پایه برای گل سرخ های پا بلند و مجنون ( گریان ):

چون شاخه های نسترن وحشی خیلی بلند و قوی است برای اینکار هم خوب میتوان از آن استفاده کرد .

یکی از شاخه های قوی بوته را میگذارند باندازه ای که میل دارند بلند شود و بقیه را حذف میکنند ، آنوقت نوک آنرا پیوند می کنند .

بنابراآنچه گفته شد بهتر و مناسب تر از همه اقسام گل سرخ برای پایه همان نسترن کوهی است که به آسانی میتوان از ییلاقات بدست آورده یا بذر آنرا چنانچه شرح داده شد بکارند .

پیوند شکافی یا شکمی : پیوند شکافی یا شکمی را دو موقع و بدو شکل می زنند .

الف - پیوند شکافی با جوانه بیدار .

ب – پیوند شکمی با جوانه خواب .

فصل پیوند با جوانه بیدار از اول خرداد تا اواخر تیرماه است که جریان شیره نباتی باز کردن پوست را از روی چوب آسان ساخته و پس ازگرفتن پیوند وقت کافی برای نمو شاخه و رسیدن مغز چوبی آن هست.

موقع پیوند شکمی با جوانه خواب از اوائل شهریور تا اواخر مهرماه است که دیگر فصل برای بیدار شدن جوانه و نمو آن مقتضی نمی باشد . پیوند پس از گرفتن تا بهار بحالت خواب باقی مانده ، اوائل فروردین ماه شروع به سبز شدن و نمو می کند .

پیوند پائیزه اگر در زمستان از یخ زدن حفظ شود ( برای اینکه پیوندک در زمستان یخ نزند با شروع سرما روی آنرا با قشری از پارافین منجمد می پوشانند ) چون در آغاز بهار شروع به نمو میکند شاخه های آن قوی تر بوده و زمان کافی برای رسیدن مغز شاخه ها دارد .

طریقه عمل برای پیوند شکمی خیلی آسان و عبارت از برداشتن پیوندک بوسیله چاقوی پیوند زنی از روی شاخه مورد نظر و جا دادن آن در شکافی که بشکل ( T ) روی پایه ، داده شده و بستن روی شکاف با پوست برآمده از پایه و بسیتن آن با ریسمان نرم میباشد .

پیوندک را بهتر است از شاخه ای که گل یا غنچه دارد بگیرند .

برای اینکار باید چنین شاخه ای را که شاداب و صاف است از بوته مورد نظر قطع کرده ، قسمت سرشاخه که مغزش نرم است و انتهایش را که جوانه های آن بد و نا مناسب میباشد بریده از قسمت میانه که دارای جوانه های برجسته و قوی است برای گرفتن پیوندک استفاده کنند .

بوسیله چاقوی پیوند زنی از ۱۵ میلیمتر زیر جوانه پوست را بسمت بالا بطوری میبرند که کمی از قشر چوبی مغز ساقه زیر جوانه باقی بماند ، بُرِش را تا ۱۵ میلیمتری بالای جوانه برده ، آنجا پوست را از روی ساقه برمیدارند ، پیوندک بشکل بیضی نوک تیزی در می آید .

برگ پیوندک را باید بطوری قبلا چیده باشند که یک تا دو سانتیمتر از دُم برگ به پیوندک باقی بماند . حالا این پیوندک را که عبارت از پوست شاخه جوانه دار و نیمی از دمبرگ است از سر شکافی که روی شاخه پایه داده اند آهسته زیر پوست داخل کرده بسمت پائین میلغزانند تا تمام پیوندک زیر شکاف جا گرفته فقط از بین دولبه شکاف عمودی جوانه و دمبرگ بیرون بماند .

بلافاصله دور شاخه پایه را از بالای شکاف با نخهای پشمی یا نوار لاستیکی یا نوار چسب رو به پائین بطوری می بندند که تمام شکاف پوشیده شده و هوا زیر پوست داخل نشود و فقط همان جوانه و دمبرگ از بین نخها بیرون بماند . برای اینکه شکاف بهتر مسدود شود میتوان روی آنرا با چسب مخصوص پیوند پوشاند . پانزده روز بعد اگر دمبرگ سیاه شده و به پیوندک چسبیده رنگ پیوندک هم تغییر کرده رو به سیاهی میرود معلوم میشود پیوند نگرفته و خراب شده ، ولی اگر با کمترین تماس انگشت دمبرگ به آسانی از پیوندک جدا شده بزمین افتد و پیوندک هم سبز و شاداب است نشانه گرفتن پیوند میباشد .سه تا چهار هفته پس از پیوند زدن که جوانه شروع بنمو می کند باید نخ را باز کرد تا نمو شاخه سبب فرورفتن نخها به پوست پایه نگردد.

پیوندی که می زنند اگر با جوانه بیدار است پس از پیوند شاخه را از یک سانتیمتر بالای شکاف قطع کرده جای بُرش را با چسب پیوند میپوشانند . ولی اگر پیوند پائیزه و با جوانه خوابست فقط کمی از انتهای شاخه را بریده بقیه آنرا میگذارند بهار که پیوند بیدار شده و میخواهد سبز شود میبرند .

 

پیوند روی ریشه :

عمل پیوند روی ریشه بیشتر برای ایجاد و ازدیاد اقسام گل سرخ های پاکوتاه بکار می رود . موقع و فصل مناسب این پیوند پائیز یا اواخر زمستان است که باید در گلخانه انجام شود .

بهترین پایه برای اینکار ریشه های جوان نسترن های کوهی است که یا بوسیله کاشتن بذر ، یا جمع آوری از کوهستانها تهیه شده و قبلا آنها را در گلدان یا خزانه کاشته باشند .

پیوندک را از شاخه هائی می گیرند که اواخر شهریور تا اواسط مهرماه آنها را از بوته بریده دو سر شاخه را با قیچی زده برگهایش را مطابق دستوری که برای پیوندک شکمی داده شده چیده و بعد آنها را در جعبه هائی مملو از شن پهلوی هم چیده روی آنها را نیز با قشر نازکی از شن پوشانده و کمی پهن هم روی آن ریخته باشند .

ماه آبان یا اسفند ساقه های نسترن وحشی را که برای پایه حاضر کرده اند ، باندازه ۱۰ سانتیمتر از روی ریشه بطور مورب با چاقوی تیز می برند ، سپس از شاخه هائی که لای شن گذاشته اند هریک را که با قطر پایه مطابق باشد بیرون آورده قطعه ای از آنرا که دارای چهار چشمه باشد نیز بطور مورب می برند ، بطوری که دو برش را وقتی روی هم قرار دادند کاملا با یکدیگر مطابق باشد و بین آنها درز و شکافی نماند ، پس ازآنکه پیوندک را روی پایه قرار دادند با چهار لا نخ پشمی این دو را بهم بسته اطراف آنرا با چسب پیوند خوب می پوشانند .

ریشه هایی که باین ترتیب پیوند شده اگر در گلدان است گلدانها را مرتب روی سطح گلخانه می چینند ، جای گلدانها باید ۱۰ درجه سانتیگراد حرارت داشته باشد .از اوائل سال پیوندها شروع بنمو کرده جوانه ها رشد مینمایند ولی تا مدتی که محل پیوند خوب بهم جوش بخورد نباید آنها را درمعرض تابش مستقیم آفتاب قرار داد ، تا کم کم به هوای خارج عادت کرده و پائیز بعد که از خطر جست آنها را در هر جا کایل باشند بکارند .سال بعد باید بوته های پیوند شده را کاملا مراقبت کرده آنها را مرتبآ آب داده ضمنآ از ابتلاء بوته ها به آفات و امراض نباتی پیش گیری و کرد .

 

 

 

معمولا اوائل آذرماه میتوان این دانه ها را بیرون کاشت ، موقع کاشتن میوه ها را با چاقوی پیوند زنی چهار قسمت کرده دانه ها را خارج میسازند و برای آنکه بدانند دانه هائی که میکارند از چه قسمی است تا پس از سبز شدن و گل کردن معلوم شود بین آنها جورهای جدیدی بوجود آمده ، باید دانه های هر قسم را در خزانه مخصوصی جداگانه کاشته و بوسیله برچسبی جور یا قسم آنرا مشخص کنند .

منبع: وبلاگ باغبانی